Fjölmiðlar og heilsa - sölumennska eða alhliða upplýsingar?

Hlutverk fjölmiðla í upplýsingagjöf til almennings í þjóðlöndum er mikilvægt. 

Fréttir, fréttaútskýringar og yfirlitsgreinar um flókin málefni geta gert mikið gagn.  Blaðamenn þurfa að hafa skynbragð á því hvenær mál geti verið umdeild og hvenær ekki.  Í umdeildum málum er mikilvægt að afla upplýsinga frá öllum hliðum málsins og gefa lesendum raunsanna mynd af hlutunum. 

Því miður virðist það vera svo að þetta sjónarmið verði útundan í blaðamennsku nútímans og það vantar meiri fagmennsku í vinnu þeirra.  Það vantar sérhæfða blaðamenn í umfjöllun um heilbrigðismál og vísindi, en oftar en ekki eru fréttir af rannsóknum úti í heimi afbakaðar og ófagmannlega orðaðar.  Settar eru fram áberandi en ónákvæmar fyrirsagnir og virðist tilgangurinn vera að vekja athygli til aukningar á sölu miðilsins, en ekki að vanda framsetninguna.  Fagmannleg sjónarmið eru látin víkja fyrir “sensationalisma”, þ.e. þeirri tilhneigingu að ýkja og magna upp til að fá meiri lesningu en ella. 

Meðhöndlun margra frétta- og blaðamanna á ýmsu “óhefðbundnu” sem iðkendur þess hafa viljað kalla lækningaraðferðir hefur því miður verið á par við forvitna óvita sem hafa gleypt við hinum ótrúlegustu frásögnum án þess að koma með neina fræðilega hlið frá fólki úr raunvísindum eða heilbrigðiskerfinu. Þetta hefur gerst hérlendis og víða í nágrannaríkjum okkar með þeim “árangri” að sala á hvers kyns kukli hefur aukist verulega. 

Með laugardagsblaði Morgunblaðsins (28.08.08) var sérblað með yfirskriftinni "Heilsa" á 24 blaðsíðum.  Þetta sérblað virtist þjóna litlum tilgangi öðrum en að laða að auglýsingar sjálfstæðra aðila í þjóðfélaginu sem bjóða upp á einhvers konar óhefðbundnar meðferðir, líkamsrækt eða fæðubótarefni.  Ekki var talað við fagfólk í t.d. Lýðheilsustöð, Krabbameinsfélaginu eða Hjartavernd, en nóg var af kynningargreinum fyrir fólk sem segist iðka einhvers konar "heildræna" meðferð eins og "austræna læknisfræði", osteópatíu, rope-jóga, indverskar öndunaræfingar og mikið notað orðalagið "líkami og sál".  Þá voru hreinar auglýsingagreinar eins og "Orkuskot sem dugar út daginn" um Jen Fe drykki og "Húðmeðferð heima í stofu" um Galvanic Spa húðnuddtæki og gel sem á að stöðva framleiðslu "öldrunarensímsins".  Ekki var þess getið að greinarnar væru auglýsingar, en það væri ótrúleg góðmennska af Morgunblaðinu ef að þessar hreinræktuðu sölugreinar væru ekki greiddar af viðkomandi söluaðilum.  Nokkrar ágætar greinar voru í blaðinu en þær voru í því miður í minnihluta og aftarlega í blaðinu, t.d. viðtöl við Björn Þór Sigurbjörnsson einkaþjálfara, Einar Einarsson hjá ÍAK og Gunnhildi Hinriksdóttur íþróttafræðing.

Margt í sjónvarpi á Íslandi hefur einnig verkið frekar dapurt og þjónað kuklurum sem ókeypis kynningarmiðlar undanfarin ár.  Stjórnendur Kastljóssins tóku sig verulega á hvað þetta varðar í fyrravetur og hættu að birta einhliða umfjallanir um nýjar meðferðir að mestu leyti.   

Erlendis hafa þáttastjórnendur stundum tekið þessa hluti föstum tökum og gert góðar úttektir eða sýnt fram á hvað er að gerast í raun með viðtölum eða prufunum á þjónustunni.   

Theodór Gunnarsson, bloggvinur minn sendi mér eftirfarandi sögu af sjónvarpsþætti sem hann sá í Danmörku fyrir rúmum tveimur áratugum síðan.  Hann leyfði mér að birta frásögnina.   Ég gef Theodóri orðið:  

 

"Snemma á níunda áratug síðustu aldar bjó ég í Danmörku og þá sá ég alveg stórkostlegan rannsóknarfréttaþátt sem mig langar að segja frá. 

Þátturinn var einskonar úttekt á óhefðbundnum lækningum í Danmörku á þessum tíma og gekk þannig fyrir sig að hópur fólks, sem seldi þjónustu sína á áðurnefndu sviði (hér eftir kallaðir þerapistar), var valinn til að koma í sjónvarpssal til að kynna aðferðir sínar.  Þegar þátturinn hófst var kynntur til sögunnar leynigestur sem gerður var opinber í lok þáttarins. 

Þerapistarnir, sem boðið var í sjónvarpssal, vissu ekki hver leynigesturinn var, en allir höfðu þeir þó hitt hann.  Þetta var ung og hraust kona, sem hafði verið send í ítarlega læknisskoðun, og síðan fengin til að hafa samband við alla gestina og panta hjá þeim tíma.  Hún mætti svo í skoðun hjá þeim öllum, þáði af þeim ýmis ráð, keypti af þeim lyf, og undirgekkst ýmsar meðferðir.  Hún lá undir pýramídum, gekkst undir heilun, hlaut krystal meðferðir, ilmolíumeðferð, pendúlar voru notaðir við greiningu, lithimnan í augunum grandskoðuð og svona mætti lengi telja. 

Fréttamennirnir höfðu farið til sumra og tekið myndir og viðtöl á vinnustaðnum og svo var spjallað við fólkið í sjónvarpssal og það fengið til að kynna aðferðir sínar við að lækna fólk af hinum og þessum kvillum.  Allt átti þetta að vera mjög til bóta og sennilegt til að lækna fólk af flestum krankleika. 

Sérstaklega man ég eftir einu atriði sem seint mun hverfa mér úr minni.  Fréttamaður er að spjalla við konu sem notaði pendúl til að greina vandann, og svo aftur til að velja lyfið sem sjúklinginn vantar.  Sjúklingurinn var látinn leggja lófann á borðið og svo tók þerapistinn pendúlinn í hendina og lét hann hanga yfir handarbakinu um stund.  Svo færði hann pendúlinn yfir safn af litlum glerílátum á borðinu.  Næst færði þerapistinn pendúlinn rólega yfir ílátin og eftir nokkrar sekúndur byrjaði pendúllinn að sveiflast í litla hringi yfir einu glasinu.  Þá var lyfið fundið og ekkert eftir annað en að taka við peningunum og afhenda lítið lyfjaglas. 

Fréttamaðurinn horfði á þetta allt saman og skaut inn spurningum.  Hann sagði svo við þerapistann:  "Maður gæti nú alveg ímyndað sér að þú gætir verið að hafa áhrif á pendúlinn og að það væri skýringin á að hann fer að sveiflast yfir glasinu."  "Nei.." sagði þerapistinn ákveðið, "þetta er sko silfurkeðja" og benti á keðjuna sem pendúllinn hékk í.  Þetta þarfnaðist ekki frekari skýringa og fréttamaðurinn sagði einfaldlega, "einmitt". 

Þarna fór margt skemmtilegt fram og margt skondið var demonstrerað fyrir áhorfendum.  En nú skipuðust veður í lofti.  Nú gerðust fréttamennirnir erfiðir og fóru að fara fram á rök fyrir því að eitthvert vit væri í þessu öllu saman.  Þeir fóru að fara fram á niðurstöður úr rannsóknum og heimtuðu sannanir og raunverulegar vísbendingar.  Svo var farið í það að gera grein fyrir ferli þessa fólks.  Hvað það væri menntað, hvar það hefði unnið og þess háttar.  Flest hafði það sáralitla menntun og hafði farið á nokkurra mánaða námskeið.  Þetta voru leigubílstjórar, dagmæður, rafvirkjar og hárgreiðsludömur.  M.ö.o. ósköp venjulegt fólk með litla menntun.  Sumir reyndu að fegra feril sinn með óljósum vísunum í heilbrigðiskerfið.  Einn auglýsti sig t.d. þannig, að hann væri búinn að starfa áratugum saman innan heilbrigðisgeirans.  Við nánari athugun kom í ljós að hann hafði unnið á lager á sjúkrahúsi við að afgreiða rekstrarvörur, sloppa og tréskó. 

Svo kom að rúsínunni í pylsuendanum.  Hulunni var svipt af leynigestinum.  Hún hafði semsé heimsótt alla þessa þerapista og í stuttu máli var ekki til það líffæri í henni sem þeir höfðu ekki dæmt sjúkt og illstarfhæft, þrátt fyrir að ítarleg læknisskoðun hefði áður leitt í ljós að hún færi stálhraust og við hestaheilsu.  Hún hafði keypt öll lyf sem henni var ráðlagt að taka inn og hulunni var svipt af nokkuð stóru borði sem var þakið allskyns meðalaglösum, jurtum og öðru dóti.  Þegar hér var komið var þetta orðið vægast sagt vandræðalegt fyrir þerapistana og andrúmsloftið rafmagnað. 

Leynigesturinn sagði reyndar frá einu atviki sem hún gat ekki útskýrt.  Hún hringdi í andalækni sem auglýsti sig í smáauglýsingum.  Hún sagði að hann hefði strax sagt við sig að hún ætti ekkert erindi við hann, þar sem hún væri við hestaheilsu.  Það eina sem plagaði hana væri að hún væri nánast blind á öðru auga.  Það sagði hún að væri einmitt tilfellið. 

Þarna var staddur læknir sem var í forsvari fyrir samtök sem áttu að stuðla að auknu samstarfi opinbera heilbrigðiskerfisins og óhefðbundna geirans.  Hann reyndi lengi að smjúga úr greipum fréttamannanna, en þegar honum var stillt upp við vegg varð hann að viðurkenna að allur þessi hópur sem þarna var í salnum væru líkast til loddarar."

---

Af þessari sögu sem Theodór deilir hér með okkur má sjá að það er ekki óalgengt að það fólk sem býður uppá óhefðbundnar meðferðir er ekki með grunnmenntun í náttúruvísindum og hefur enga formlega vísindalega þjálfun fengið.  Það getur ekki útskýrt meðferðir sýnar þannig að það standist vísindalega gagnrýni og greiningar þeirra á alheilbrigðri konu er ekki hægt að staðfesta með neinu móti læknisfræðilega.  Eftir standa fullyrðingar byggðar á furðulegum aðferðum eins og pendúlsveiflum sem enginn rökfræðilegur eða aðferðafræðilegur grunnur liggur fyrir. 

 Aðferðirnar standast ekki raunveruleikaprófun vísindanna og því er uppruni þeirra mjög líklega einungis úr ímyndunarheimi upphafsmanna þeirra.

Hið óútskýrða atvik varðandi andalækninn sem vissi einhvern veginn að leynigesturinn væri blindur á öðru auga, er ekki hægt að túlka nema sem eitthvað sem er athyglisvert og þyrfti nánari skoðun til að skera úr um hvort að um tilviljun, svindl eða raunverulega hæfileika var að ræða. Engum andalækni hefur tekist að sýna vísindalega fram á raunveruleika hæfileika sína þannig að líkurnar eru ekki með þeim.    

En aftur að spurningunni um fjölmiðla og heilsu.  Verða þeir að velja á milli sölumennsku (innkomu af sölu auglýsinga) og þess að gefa alhliða upplýsingar um heilsufarsmál?  Er ekki hægt að sameina þessa þætti betur, sérstaklega í áskriftarblaði eins og Morgunblaðinu?  Þarf virkilega að fórna gæðum og fagmennsku á altari ágóðans?  Eykur það ekki traust fólks til fjölmiðils á endanum ef að það er vandað til útgáfunnar? 

Fjölmiðill eins og Morgunblaðið hefur mikla dreifingu og langa sögu.  Blaðið hefur því mikla möguleika á því að ná til margra og hafa víðtæk áhrif með innihaldi sínu.  Það er í einkaeign, en sökum einstakrar stöðu þess í þjóðfélaginu, spyr maður sig þeirrar spurningar hvort að eigendur þess og ritstjórar geti ekki vandað betur til efnisinnihalds skrifa og frétta um heilsu?  Er til of mikils ætlast að biðja um vandaða blaðamennsku í einu stærsta og elsta dagblaði landsins?

Ég þakka Theodóri kærlega fyrir frásögnina af danska þættinum. 

Þá vil ég benda á ágæta þætti á Skjá Einum sem kallast "Bullshit" og eru umfjöllun töframannanna Penn og Teller um alls kyns hindurvitni og kukl sem grassera í vestrænum þjóðfélögum. 

Góðar stundir!

Hvað er kukl?

Hér ætla ég að koma með skilgreiningu á því hvað kukl er, því það er mikilvægt að ekki skapist neinn misskilningur um það hvað talað er um í þessu sambandi.  Fyrst ætla ég þó að lýsa aðeins hluta af þeim viðbrögðum sem ég hef fengið frá verjendum "óhefðbundinna lækninga" eða kukls því að þar kennir ýmissa grasa sem er vert að huga að.

Undanfarnar vikur hefur talsvert gengið á hér í athugasemdum við blogg mín um detox og annað kukl.  Iðkendur þessara "óhefðbundnu lækninga" hafa sumir hverjir orðið ári sárir yfir skrifum mínum og kallað mig dóna, yfirlýsingaglaðan eða hrokafullan.  Sumir þeirra hafa komið með langar athugasemdir þar sem miklu púðri er eytt í að benda á ófullkomleika læknastéttarinnar, rétt eins og það bæri í einhver bætifláka fyrir þau gervifræði sem ég kalla kukl.  

Kona ein, Agný að nafni, taldi ástæðu til að spyrja mig hvort að ég teldi mig vera í hópi "löggiltra, vestrænna" kuklara og sagðist bera ör eftir þá.  Hún þakkaði mér fyrir (í kaldhæðni) að kalla hana kuklara, en hún sagðist vera cranio"kuklari" (aftur í kaldhæðni), þ.e. höfuðbeina- og spjaldhryggsjafnari.  Þá taldi Agný iðkun sinni (m.a. að reyna hreyfa heilahimnur) til málsbóta að lýsa því yfir hversu svakalegt það væri hvernig læknar færu með höfuð barna í fæðingu með beitingu sogklukkna.  Sýnishorn frá Agný:

Hvað þá með helvíts sogklukku/drullusokkinn sem sogar sko heilabúið með og togar mænuslíðrið líka upp..jafnvel það mikið ( að ég tel) að hásinarnar verði stuttar....og tengurnar sem kreista saman höfuðkúpuna valdi ekki skaða..

Heilabú-hásinar!  Hvað ætli komi næst? Heila-hásinaréttingar?  Hún benti á grein skólastjóra "cranio"kuklsins sem hún þýddi og birti á blogginu sínu.  Þar fer skólastjórinn í gegnum "fræðin" og telur loks upp þann aragrúa sjúkdóma eða kvilla sem meðferðin á að hafa gagnast við.  Fjöldinn er svo mikill að mér er spurn í að vita hvað hafi hindrað hann í að bæta svona 50 sjúkdómum til viðbótar.  Kannski skortur á fjölbreyttari batasögum einstaklinga? 

Haraldur Magnússon osteopati reis upp til varnar nuddi og sagðist hafa áreiðanlegar rannsóknir fyrir því að það hefði meiri áhrif en að vera aðeins til þæginda.  Ég hef ekki kallað venjubundið nudd kukl, en talið það meðal meðferða sem hafa ekki sannaða virkni.  Samt uppskar ég hálfgerð bókarskrif Haraldar í athugasemdafærslu hjá mér og þar sem eftirfarandi perla leit dagsins ljós:

Mér er það algjör ráðgáta afhverju stór hluti lækna hér á landi (takið eftir að ég alhæfi ekki með því að segja allir) séu svona hatrammir gagnvart óhefðbundnum aðferðum. Þetta er ekki svona í mörgum öðrum löndum.

Svo gaf hann dæmi m.a. frá Bretlandi þar sem læknar störfuðu með hómeópötum á sérstökum hómeópataspítölum.  Það er mér mikill léttir að slík starfsemi skuli ekki vera hérlendis. Það er athyglisvert að Haraldur tali um hatramma afstöðu, þegar afstaðan byggir á gagnrýni á tilgátur og aðferðir hómeopata, en ekki persónuleika þeirra og engin hatursfull orð eru látin falla. Íslenskir læknar hafa að mestu látið hómeópata í friði með kukl sitt nema þá helst ég, Magnús Jóhannsson og nokkrir aðrir.  Er það hatrammt að kalla það sem maður telur byggt á gervivísindum kukl?  Kannski er það hart fyrir þá sem stunda það sem ég kalla kukl, en tæpast hatrammt.  Aftur myndu e.t.v. einhverjir kalla þau orð (dóni, hrokafullur, yfirlýsingaglaður o.fl.) hafa fallið úr munni verjanda þessara gervivísinda um mig sem hatrömm, en ég lít ekki á það þannig.  Kannski eru þau dálítið andúðarfull en ekki hatrömm gagnvart mér og mínum skrifum. 

Gagnrýni mín á kuklgreinar stýrist ekki af andúð við fólkið sem iðkar þær heldur áhyggjum af því að kerfi blekkinga nái að fanga fleira fólk og að mikil vinna og tími fari í að nema og ástunda gagnslausa hluti.  Að sjálfsögðu lítur það ekki þannig út í augum hins sannfærða kuklara og gagnrýni mín túlkast sem árás á það og vinnu þeirra.  Þegar fólk er gjörsamlega sannfært um að nýju fötin keisarans séu í raun hin fallegustu og nytsamlegustu föt, þá hljómar sannleikurinn um að það standi í raun nakið, ákaflega særandi. 

Hvað er þá kukl?  Hér er skilgreining mín á kukli:

• Meðferð sem boðin er fólki (gegn gjaldi eður ei) til þess að lækna kvilla/sjúkdóma eða bæta líðan og byggir á eftirfarandi:
  1. Sú hugmyndafræði sem að baki þeirrar meðferðar (eða meðferða) sem boðin er, er ekki reist á viðurkenndum þekkingargrunni raungreina og stangast á við hana að einhverju eða öllu leyti.  T.d. tilgátur á bakvið heilun og hómeópatíu ("líkt lækni líkt").
  2. Hugmyndafræði þessara meðferða er betur útskýrð með ímyndun eða óraunsæjum tilraunum upphafsmanna til að finna einhverjar lausnir á heilsufarsvanda.  Engar rannsóknir sem fjöldi óháðra aðila hefur getur stutt liggja fyrir. 
  3. Meðferðin sjálf og aðferðafræði hennar stenst ekki skoðun í ljósi viðurkenndrar þekkingar í raunvísindum og á mannslíkamanum.  Það vantar rökvíst samhengi, verkunarmáta eða mekaník sem hægt er að sýna fram á með rannsóknum.  T.d. ganga remídíur hómeópata þvert á alla þekkingu um það hvað þarf til svo að efni hafi áhrif á lífræna ferla í líkamanum og komi því einhverju til leiðar. 
  4. Það eru ekki neinar vandaðar rannsóknir sem sýna fram á virkni meðferðarinnar umfram lyfleysuáhrif (óskhyggja mannsins).  Ath: Jafnvel þó að tiltekin meðferð passi við skilgreiningu á kukli skv. liðum 1-3 hér að ofan, má í sumum tilvikum réttlæta það að gera svokallaða klíníska meðferðarrannsókn á henni ef að einhver sannfærandi vitnisburður fjölda fólks sé fyrir hendi um að meðferðin virki.  Þetta á sérstaklega við um meðferðir með jurtalyfjum eða einhvers sem þó hefur einhverja mögulega efnafræðilega eða mekaníska (t.d. nudd) verkun á líkamann.  Þetta eru mjög vandasamar rannsóknir og þarf að gera eftir hæstu stöðlum.  Leiði slíkar rannsóknir ekki í ljós virkni umfram lyfleysu eða óvirka samanburðarmeðferð, þá á að hafna meðferðinni.  Fólk í kukli neitar oft að horfast í augu við þetta.
  5. Sala eða iðkun á meðferð sem passar við liði 1-4 hér að ofan og það gefið í skyn, sagt líklegt eða lofað að meðferðin skili bata eða lækningu á kvillum eða sjúkdómum.  Dæmi: gefið í skyn að "detox" lækni sykursýki eða liðbólgur eða að remidía hómeópata lagi eyrnabólgu. 
  6. Sala eða iðkun á meðferð sem liðir 1-3 eiga EKKI við um og það er ekki ljóst hvað klínískar meðferðarrannsóknir hafa leitt í ljós (t.d. nudd) varðandi gagnsemi fyrir afmarkaða hluti (t.d. vöðvabólgu), en samt alls kyns læknandi áhrifum haldið fram af hálfu meðhöndlarans. Dæmi: Kírópraktor sem segist geta hnykkt út asthma barns.

þetta er svolítið flókið en mannleg hegðun er sjaldnast einföld þannig að það er ekki úr vegi að setja smá púður í þetta.  Til einföldunar má taka þetta saman nokkurn veginn í þessari setningu:

• Kukl er iðkun meðferðar sem á sér ekki stoð hugmyndafræðilega út frá viðurkenndri þekkingu á lífheiminum, stenst ekki aðferðalega skoðun raunvísindanna og hefur ekki verið rannsökuð með vönduðum klínískum meðferðarrannsóknum eða ekki staðist þær. 

Þetta er skilgreiningin, en kuklari mun gjarnan gagnrýna hana fyrir þá sök að hin "viðurkennda þekking" sé í raun ekki nógu góð og það eigi ekki að útiloka neitt.  Kuklarann vantar samt rök fyrir þvi hvers vegna maður eigi að taka meðferð hans alvarlega.  Hann fer einfaldlega fram á það við fólk að honum sé trúað og að því sé óhætt að prufa.  Hann bendir gjarnan á hvar þekkingu raunvísindanna sé ábótavant, en getur ekki hrakið þá þekkingu sem er til staðar.   Hann horfir fram hjá þeim mikla grunni sem er búið að byggja og hefur oftast litla þekkingu á honum, þ.e. lífeðlisfræði, lífefnafræði, líffærafræði, sjúkdómafræði og svo framvegis.  Það eru ýmsar undantekningar á því en þá er eins og viðkomandi hafi blokkerað út þá varnagla sem þarf að hafa þegar ályktað er um það hvort að tiltekin meðferð standist skoðun eða ekki.  T.d. það litla hlutfall lækna sem virðast gleyma þeirri staðreynd að sönnunarbyrðin liggur hjá þeim sem kemur með undarlega tilgátu en ekki þeim sem gagnrýna hana og trúa ekki. 

Það má aldrei gleymast að mannskepnan er fær um að ímynda sér alls kyns hluti og er fær um að blanda ímynduninni við veruleikann eða skipta veruleikanum út fyrir ímyndunina.  Stundum er þessi ímyndun komin fyrir góðar meiningar einar saman eða óháð meiningu, en stundum er hreinlega um pretti að ræða í von um ágóða og/eða upphafningu.  Stórir hópar fólks, m.a. heilu þjóðfélögin hafa orðið fyrir því að taka ímyndanir upp á sína arma og gengið á þeim um tíma í mikilli hamingju, en síðan rekið sig harkalega á raunveruleikann.  Óhlutdrægni, greinandi hugsun og vísindaleg vinnubrögð eru besta trygging okkar fyrir því að verða ekki fórnarlömb hugmyndakerfa sem aðeins á yfirborðinu virðast góðar lausnir en eru í besta falli gagnslaus tímaeyðsla og í versta falli hættuleg og skaðleg iðkun.  Kukl er fyrirbæri sem fellur undir þetta.  Því fyrr sem við áttum okkur á því að það er heilmikið kukl í gangi og lærum að þekkja það, því betra og því fyrr sem við lærum að nýta mesta auð okkar, fólkið í landinu, til raunsannra starfa til uppbyggingar heilsu og annarra góðra þarfa, þá mun okkur vegna betur. 

Látum engan segja okkur sem kemur fram með eitthvað ótrúlegt og á skjön við viðurkennda þekkingu, að það sé okkar að afsanna orð viðkomandi.   Sönnunarbyrðin liggur hjá honum/henni.

Munum einnig að aldur hugmyndakerfa eða fjölda iðkenda hefur ekkert með sannleiksgildi þeirra að gera.  Við þurfum að vera auðtrúa sem börn, en sem fullorðnir einstaklingar verðum við að axla ábyrgðina sjálf og gera strangar kröfur til þess sem við trúum.  

Góðar stundir!

Kukl fyrir ungabörn

Ég heyri æ oftar af því að nýbakaðir foreldrar leiti til kuklara eins og Bowen nuddara eða spjaldhryggs- og höfuðbeinajafnara vegna óværðar barna sinna, sérstaklega ef læknar hafa ekki ráð við henni.  Óværð ungbarna getur haft ýmsar orsakir en ein sú algengasta er iðrakveisa, sem er vegna krampa í görninni af óþekktri orsök.  Þarmarnir eru að venjast mjólkinni og smám saman að koma sér upp bakteríuflóru.  Það getur kostað einhver ónot og því ókyrrast börnin.  Þessi svokallaða ungbarnakveisa gengur yfirleitt yfir á nokkrum dögum eða vikum, en í undantekningartilvikum á nokkrum mánuðum.  Þegar barnið er svo látið í hendurnar á kuklara sem þykist vera að breyta efnaskiptum í líkamanum (Bowen ruglið) eða hreyfa við heilahimnunum (Höfuðbeina og spjald.. ruglið) er allt eins líklegt að barnið lagist af sjálfu sér daginn eftir eða skömmu síðar, algerlega óháð kuklgjörningnum.  

Ungabörn og foreldrar þeirra eru alveg kjörin fórnarlömb kuklara.  Í fyrsta lagi mun barnið ekki kvarta og getur ekki sagt í neinum smáatriðum af eða frá hvort að það hafi haft gott af meðferðinni eða ekki.   Í öðru lagi eru foreldrar ungabarna oft óörugg og hrædd við óværð barna sinna og eru tilbúin að reyna alls kyns hluti svo framarlega sem það skaði ekki barnið.  "Hverju höfum við að tapa?" kunna foreldrarnir að spyrja og telja það þess virði að prufa eitthvað svona "óhefðbundið" í þeirri veiku von að það gagnist.  Skítt með kostnaðinn, enda lítur það ekki vel út ef að foreldrar eru að spara við eitthvað sem gæti mögulega bætt líðan barna þeirra. 

Spurningin sem eftir stendur er því hversu stórt þetta "mögulega" er? og hvort að það sé eitthvað vit í því að elta uppi allt sem sagt er að "mögulega" gagnist án meðmæla lækna fyrir því?  Gæti það verið að það að vera þátttakandi og greiðandi fyrir svona meðferð geri ekkert gagn fyrir barnið og í raun samfélaginu ógagn með því að ýta undir kukl?  Kannski er til of mikils ætlast að spyrja svona ábyrgðarfullt því fólk hugsar ekki oft um að það setji öðrum dæmi með hegðun sinni, a.m.k. ekki í þessum efnum. 

Svarið er eftirfarandi: Heilinn er fær um að ímynda sér alls kyns hluti og það er einn dásamlegasti eiginleiki mannsheilans að geta gert sér þannig í hugarlund allan fjandann, bæði fallega hluti og ljóta og í öllum víddum og breiddum, raunsæja og óraunsæja.  Svo er það einnig vitað (af flestum) en oft gleymt að manneskjan er alveg einstaklega dugleg við að rugla saman tómri ímyndun og raunveruleikanum.  Þessi dugnaður er bæði ómeðvitaður og meðvitaður, sjálfráða og ósjálfráða.  Það fólk sem hefur hve best gert sér grein fyrir þessu undanfarnar aldir hefur þróðað aðferðir til að greina á milli þessarar ímyndunar (sem er oft hjálpað verulega af óskhyggjunni) og raunveruleikans svo að við gætum séð hvað virkar í formi greiningaraðferða og meðferða og hvað er bara plat.  Þessar aðferðir eru kallaðar vísindi og fólkið klára vísindamenn, en aftur þeir sem hafa haldið áfram í ímyndunarlandinu stunda kukl og eru kuklarar.  Kuklarar eru oft hið besta fólk, bara fáfróðir eða blindir á vísindalegar aðferðir.  Kuklarar finnst gott að fara einhverjar stuttar leiðir að því að lækna fólk og grípa í ósannaðar og óviðurkenndar aðferðir sem sagðar eru virka af leikmönnum með mikinn vilja til að sannfæra aðra um aðferð sína en enga vísindalega getu.  Þetta fólk talar sitt lingó - kukllingó sem inniheldur jafnan orðin:

lækningarmáttur líkamans, orkustöðvarnar, ónæmiskerfið, afeitrun, afeitra, heila, heildræn, náttúrulegur, forn fræði, orkubrautir, jin og yang, ofnæmi, ójafnvægi o.fl.

Síðan er jafnan líst einhverjum fræðum sem eiga sér ekki stoð, hvorki rökfræðilega né út frá rannsóknum, í viðurkenndum grunngreinum raunvísindanna.  T.d. orð höfuðbeinakuklara um að þeir geti hreyft höfuðbeinin og haft áhrif á flæði heila- og mænuvökva eru algerlega úr lausu lofti gripin og eru óhugsandi út frá lífeðlisfræðinni og líffærafræðinni og eru ekki studd með neinum rannsóknum.  Sama má segja um tilgátur hómeópata um gagnsemi remidía þeirra. 

Foreldrar verða að gera sér grein fyrir því að hægt er að blekkja fólk í stórum stíl og það eigi ekki að treysta hverjum sem er fyrir heilsu barna sinna.  Það dugir ekki til að einhverjir hafi góðar fyrirætlanir og þykist vera sannfært.  Vísindi og meðferðir við sjúkdómum eru ekki leikur fólks með almenna grunnmenntun og helgarnámskeið í einhverjum óviðurkenndum handahreyfingum, sama hversu faglega nafn þeirra hljómar.  Svokallaðir græðarar eru skráðir sem slíkir samkvæmt lögum en eru ekki með neina viðurkennda heilbrigðismenntun og eru EKKI heilbrigðsstarfsfólk. 

Tökum smá hugarleikfimi hér:  Gefum okkur hið ólíklega að höfuðbeinajafnari gæti hreyft við höfuðbeinum barna, jafnvel þó að í örlitlu mæli væri eins og þeir vilja halda fram.  Ætla foreldrar þá að trúa því að það geti læknað eitthvað?  Hvað með spurninguna - getur slíkt stórskaðað heilahimnur og æðar í höfðinu?  Er það æskilegt að hreyfa við beinum sem eiga að vernda heilann frá óæskilegum þrýstingi og hnjaski?  Bein sem eru einungis deig í barnæsku vegna þess að þau þurfa að stækka til fullorðinsára en ekki af því að það sé æskilegt að þau hreyfist til.  Hvað koma þessi bein, heilahimnunar eða mænuvökvinn eitthvað við óútskýrðri óværð ungbarna eða iðrakveisu þeirra?  Hvar eru rannsóknirnar sem sýna að eitthvað snifsi af slíku orsakasamhengi sé til staðar? 

HVERNIG Í ÓSKÖPUNUM DETTUR FÓLKI Í HUG AÐ LEYFA FÓLKI AÐ REYNA AÐ HREYFA VIÐ HÖFUÐBEINUM BARNA SINNA ÁN ÞESS AÐ HAFA NOKKRAR SÖNNUR Á ÞVÍ AÐ SLÍKT VALDI EKKI SKAÐA OG AÐ ÞAÐ SÉ NOKKUÐ GAGN AF ÞVÍ? 

Afsakið hástafina en mér er hálf óglatt af þessari hegðun foreldra sem leita til kuklaranna.  Það getur farið til kuklara og tekið svona óábyrga prufumennsku út á eigin líkama, en í nafni alls þess sem okkur er kært - FARIÐ EKKI með ungabörn í slíkar kuklmeðferðir.  Þegar foreldrar hafa ekki vit á heilbrigðisvísindum sjálf eiga þeir einungis að treysta viðurkenndum fagaðilum fyrir heilsu barna sinna. 

Sem betur fer hafa flestar kuklmeðferðir enga virkni aðra en lyfleysisáhrifin og lenging á áhorfstíma þess sjúkdóms eða kvilla sem reynt er að laga.  Það er því allt eins líklegt að á þeim tíma lagist vandamálið af sjálfu sér fyrir tilstilli getu líkamans til að laga sig sjálfur.   Hafi höfuðbeinajafnarinn eða Bowen nuddarinn því ekki í raun fært höfuðbeinin eða breytt efnaskiptum vöðvana, er enginn líkamlegur skaði skeður.  Viðkomandi kuklari hafði hins vegar grætt nokkurn pening á fáfræði foreldranna og hugsanlega komið inn frekari ranghugmyndum um líkamsstarfsemina í huga þeirra til þess að breiða út boðskapinn um gagnsemi meðferðarinnar.  Snjóbolti fáfræðinnar og kuklbransans stækkaði og möguleikar kuklarara til að kenna öðrum að verða kuklarar aukast.  Eftir því sem fleiri taka þátt í bullinu, því meira stækkar það og því meiri áhrif hefur það á þjóðfélagið í heild. 

Líkt og með græðgisvæðinguna er kuklvæðingin þjóðfélagslegt mein sem elur af sér heimsku, fræðilegt metnaðarleysi og fánýt markmið.  Kuklvæddar þjóðir verða aðhlátursefni og slík menning er sorgleg mótsögn í miðju hafi gríðarlegrar þekkingar sem búið er að afla undanfarnar aldir.  Eflaust finnst einhverjum lítið um okkar þekkingu, en þannig tala jafnan þeir sem engin grunnvísindi hafa numið og gera sér ekki grein fyrir því hversu mikla vinnu þarf til að bæta við þekkinguna með örlitlum molum í hverju framfaraskrefi.   Það er mikil þekking til staðar, en gríðarlega mikið eftir sem við skiljum ekki eða getum ekki nýtt okkur enn. 

Framfarirnar munu ekki koma út úr dulrænum afkimum fornra sagna eða ímyndaðra fræða sem standast ekki vísindaleag skoðun, heldur með því að styrkja rannsóknir raunvísindafólks og lækna í t.d. krabbameinsrannsóknum, erfðafræði og alls kyns grunnvísindum.   Það er langt á milli byltingarkenndra framfara í læknavísindum, en við megum ekki missa móðinn og beina athyglinni í staðinn að einhverju rugli.  Ef að fólk vill skoða eitthvað úr "óhefðbundinni" átt er ekkert að því en það gildir það sama um það sem úr slíkri átt kemur að það verður að standast vísindalega athugun, ellegar ekki tekið gilt.  Við þurfum að beina öllum okkar kröftum að rannsóknum á krabbameinum því að þau eru ein algengasta orsök ótímabærra dauðsfalla.  Sömuleiðis að öðrum sjúkdómum (t.d. taugakerfisins) sem valda örkuml eða dauða fólks á besta aldri.  Höldum okkur við vísindin og gleymum því ekki að þau hafa komið okkur þar sem við erum og skilað okkur heilsu og velmegun.  Sýnum því fólki sem þau stundar virðingu og stuðning, því von barna okkar liggur í því að vísindastarf skili áframhaldandi árangri.  

Góðar stundir!

Hvers vegna að gagnrýna kukl og hindurvitni?

Ég var spurður að því hvort að heilaþvottur sé nokkuð verri meðferð en önnur ef að fólki líður vel af því. 

Það spyrja sig margir þessa eftir að þeir/þær gera sér grein fyrir því að kukl og trúarbrögð (ein gerð hindurvitna) snúast ekki um sannanlega hluti, heldur ímyndaðan hugarheim.  Á fræðimáli snýst þetta um það hvort að svokölluð "placebo" eða lyfleysuáhrif séu réttlætanleg eða ekki.  Er í lagi að ljúga til að ná tilætluðum árangri í meðferð eða boða lífsskoðun sem byggir á trú á ímyndaðar verur? 

Svar:  Almenna siðareglan sem ég tel að sé rétt, er að það sé ekki í lagi að nota lyfleysuáhrif viljandi (lygar um meðferð), en ég ætla ekki að útiloka að það geta komið upp ákveðin sjaldgæf neyðartilvik þar sem slík lygi gæti verið réttlætanleg um skamman tíma og þá er ég auðvitað ekki að tala um markaðssetngu eða boðun slíkra lyga til hópa fólks.  Ég hef aldrei talið mig þurfa að beita þessu og þetta er ekki leyft skv. siðareglum lækna.  Það er því mjög sterkt grundvallaratriði að blekkja ekki neinn hvað meðferðir varðar. 

Skaðinn af viljandi beitingu lyfleysuáhrifa og blekkinga til að ná ákveðnu meðferðarmarkmiði er eftirfarandi:

1. Horft er framhjá metnaðarfyllri og raunsannri meðferð
2. Horft framhjá því í sumum tilvikum að það er engin þekkt meðferð og því er aðlögun að þeim raunveruleika seinkað. 
3. Mögulega skaðlegt heilsu þess sem fær kuklmeðferðina.  Margar kuklmeðferðir eru skaðlausar því að þær eru án virkni (t.d. hómeópatía) en sumar eru skaðlegar beint (sveltikúrar eða notkun hættulegra náttúruefna) eða óbeint (fólk missir af bjargandi meðferð).
4. Eyðilegging á þekkingu, því kuklþekking breiðist út og elur á fordómum gagnvart vísindalegri þekkingu.
5. Eyðilegging á mannauði.  Fólk sem lærir og svo iðkar kukl er oftast það fólk sem er mest blekkt og það eyðir tíma, fé og vinnu í að iðka það að gefa fólki "nýju fötin keisarans".  Það er sóun á kröftum fólks.
6. Fjárhagslegt tap á ýmsa vegu.  Kostnaður við að læra kukl og svo eyðsla fólks í að kaupa gagnslausar kukllausnir.  Gagn af lyfleysuáhrifum þverra út á stuttum tíma.  Aukinn kostnaður í heilbrigðiskerfinu vegna skaðsemi kuklsins á heilsu fólks.  Alverst yrði ef kuklgreinar yrðu teknar upp á arma hins opinbera eða studdar af tryggingasjóðum.

Fleira mætti týna til en þetta eru aðalatriðin.  Heilmikið hefur verið skrifað um lyfleysuáhrifin og stundum eru þau notuð beinlínis til að skaða og heita þá nocebo, sbr fólk sem hræðir líftóruna úr fólki með því að spá fyrir um heilsutapi hjá því eða miklum náttúruhamförum.  Svartigaldur og woodoo eru þeirrar ættar.  Ég hvet til meiri umræðu um placebo áhrifin í þjóðfélaginu.

Góðar stundir!

Hvers vegna EKKI detox!

Þótt ótrúlegt megi virðast láta margir glepjast af auglýsingamennsku Jónínu Ben og kuklprógrammi hennar.  Detox er lykilorð í kuklbransanum og eftir því sem það er víðar notað í auglýsingum og umræðu fólks sem heldur fram alls kyns staðhæfingum í tengslum við vöru eða þjónustu sem það er að selja, þá fara fleiri að trúa.  Það er nefnilega þannig að mörgu fólki virðist duga að heyra hlutina nógu oft að þá fer það að taka það sem sannleik. 

Hér ætla ég að telja upp nokkur atriði til rökstuðnings þess að fara ekki í detox prógramm eða kaupa sér vörur sem eiga að "afeitra" líkamann.

1. Líkaminn hefur mjög fullkomið afeitrunar- og útskilnaðarkerfi sem þarfnast ekki sérstakar hjálpar við utan þess að misbjóða því ekki með óhollum lífsháttum.  Lifrin tekur við öllu því sem við látum ofan í okkur (gegnum portal æðakerfið) og því er margt sem er afeitrað þar í svokallaðri fyrstu umferð (first pass), þ.e. ýmis efni sem lifrarfrumurnar líta á sem framandi eru brotin niður í lifrinni áður en þau komast í almennu blóðrásina.  Dæmi: Flest lyf komast aðeins að hluta inní almennu blóðrásina því að lifrin byrjar strax að brjóta þau niður.  Þess vegna eru sýklalyf stundum gefin í æð til þess að komast hjá þessu "first pass" niðurbroti í lifrinni.  Þannig nýtist betur skammturinn. 
2. Í blóðinu eru prótein sem binda ýmis efni og varna því að þau nái fullri verkun út í líkamann.  Lifrin tekur svo við efnunum og brýtur þau niður.  Það fer eftir ýmsum eiginleikum efnanna hversu mikil þessi próteinbinding er.  Í blóðinu, millifrumuefni og frumum líkamans eru svo einnig ýmis andoxunarefni sem varna þránun fitu og bindast rokgjörnum efnasamböndum sem mögulega geta skaðað efnaskipti og starfsemi frumnanna.  Þetta eru mikilvæg efni (ýmis vítamín eru í þessu hlutverki) en þær væntingar sem bundnar voru við uppgötvun þeirra hafa ekki náð þeim hæðum sem upphaflega var vonast til.  T.d. hafa stórir skammtar af ýmsum vítamínum umfram grunnþörf ekki gefið góða raun í forvarnarskyni við krabbameinum. 
3. Heilinn hefur sérstaka vörn í sínum æðum þannig að hann hleypir inn mun færri efnum en önnur líffæri.  Það fer eftir svokölluðum fituleysanleika hversu mikið efni komast inn í heilann.  Þetta vita lyfjaframleiðendur mæta vel og reyna því að hanna lyf sín þannig að þau komist síður inní heilann ef að þau eiga að virka í öðrum líffærum.
4. Úthreinsunarstöðvar líkamans.  Í fyrsta lagi eru það nýrun.  Þau losa út langmest af úrgangsefnum efnaskipta líkamans, sérstaklega svokölluðum nitursamböndum sem koma frá vöðvum.  Mikilvægt er að drekka vel samkvæmt þorstatilfinningu því þurrkur er varasamur fyrir nýrun.  Gamalt fólk getur tapað að hluta þorstatilfinningu eða kemst ekki í vatn vegna lasleika og því þarf að passa sérstaklega vatnsinntöku hjá því.  Óhófleg vatnsdrykkja getur verið varasöm því hún getur þynnt út blóðið, sérstaklega þarf að fara varlega í það að demba í sig mikið af tæru vatni (meira en 1.5 L) eftir mjög mikla og langvarandi áreynslu og svitnun (eða mikinn niðurgang/uppköst) án þess að borða með (nauðsynleg sölt eru í matnum) því það getur valdið svokallaðri vatnseitrun í heilanum.  Vegna þessa eru íþróttadrykkir jafnan blandaðir með söltum (Na, K, Cl).
5. Í öðru lagi fer úthreinsum fram í gegnum gallvegakerfið í lifrinni og gallútganginn í skeifugörninni og eru það einkum ákveðin fituleysanleg efni og málmar sem lifrin hefur bundið við önnur efni, sem losast út þannig (gegnum hægðirnar).  T.d. það örlitla kvikasilfur sem notað var áður í viss bóluefni mælist í hægðum en ekki í blóði nokkrum klukkustundum eftir gjöf þeirra bóluefna.  Þetta örmagn kvikasilfurs var því afeitrað í lifrinni (bundið) og skilið út með gallinu og hægðunum.  Þessi útskilnaður lifrarinnar gegnum gallið skerðist ekki við gallblöðrutöku. 
6. Í þriðja lagi fer úthreinsun fram í gegnum útgufun frá lungum (útöndun).  T.d. hreinsar líkaminn að hluta alkóhól út um andardrátt. 
7. Yfirleitt er ekki minnst á lifur eða nýru í umfjöllun detox-kuklara á vörum sínum, aðferðum eða þjónustu.  Ástæðan er sú að þeir hafa ekki græna glóru um það hvernig afeitrunarkerfi líkamans starfa.  Samt þykjast þeir geta ráðlagt um afeitrun og telja fólki trú um að líkami þeirra sé fullur af einhverjum eiturefnum.  Snilldin felst í því að búa til sjúkdóminn fyrst og selja svo "lækninguna".  Salan aflar $ $  og meiri $ $ eykur möguleika til að ljúga stærra, t.d. með flottum auglýsingum á forsíðu Morgunblaðsins eins og gert var í vetur. 
8. Umfram það að drekka nóg af vatni, hreyfa sig reglulega, borða alhliða mat, lýsi og halda sér í kjörþyngd, þá er ekkert sem þarf að gera til að hjálpa afeitrunarferli og útskilnaðarlíffærum líkamans.  Þau sjá um sig sjálf.  Það sem gildir er að forðast að láta óholl efni í líkamann til að byrja með.  Það gagnast ekkert að láta hreinsa út úr sér hægðirnar með skolun ef að fólk borðar krabbameinsmyndandi mat flesta daga.  Skaðinn er skeður áður en fæðan nær í neðri hluta ristilsins þar sem til skolunar kemur og það er alls ekki ráðlagt að fara í ristilskolun daglega.  Með því að forðast brenndan, sviðinn, pæklaðan, djúpsteiktan og mikið verkaðan mat má forðast krabbameinsmyndandi efni.  Matvaran skyldi því vera sem ferskust og elduð á mildan máta þannig að hvort tveggja, góð vítamín og fitusýrur skemmist ekki, og ekki myndist hættuleg rokgjörn efni sem geta ýtt undir myndun krabbameina. 
9. Föstur í nokkra daga eða 1-4 vikur gera meira ógagn en gagn.  Með föstu á ég hér við fæðismagn sem skilar minna en 1000 kkal á dag (fæði detox Jónínu er með um 500 kkal/dag).  Fasta veldur miklu álagi á efnaskiptin eftir 2-3 daga því þá þarf líkaminn að skipta algerlega um gír í orkuefnanotkun, þ.e. skipta úr notkun á forðasykri (í lifur og vöðvum) yfir í notkun á fitu og vöðvum.  Líkaminn verður að hafa sykur fyrir heilann og því byrjar hann að brjóta niður vöðvana til að búa til sykur úr niðurbrotsefnum þeirra (amínósýrum) í lifrinni.  Fasta umfram 2-3 daga veldur því niðurbroti á dýrmætum vöðvum og á endanum veldur minni orkunotkun líkamans og fljótari fitusöfnun á ný eftir að föstunni líkur.  Fastan eykur ferð nitursambanda um blóðið og óæskilegra smáfituefna (ketóna) sem auka álag á lifrina og því er það ástand ekki gott fyrir afeitrunarferli hennar.  Slík fasta er því á endanum líklegri til að veikja ónæmiskerfið og afeitrunarkerfið en hitt (sem er oft lofað) og getur ekki haldið áfram án þess að valda stórskaða á líkamanum.  Hún er því engin langtímalausn og er ekki réttlætanleg nema í mesta lagi 3 daga.  Föstu má nota í 1-3 daga til að byrja megrunarátak (ákveðin ögun), en eftir þá byrjun skal halda inntökunni u.þ.b. 500 kkal undir áætlaðri orkuþörf þannig að um hálft kg (3500 kkal) af fitu náist af á viku hverri. 
10. Tíu er flott tala og því er freistandi að koma með 10. atriðið en ég læt það vera. 

Af ofangreindu er ljóst að detox kerfi eða vörur eru ekki langtímalausn og í reynd algerlega ónothæfar sem slíkar.  Í besta falli eru þær skaðlaus peningaeyðsla en í sumum tilvikum hreint út hættulegar heilsu fólks.  Besta "hreinsunin" felst í að láta ekki of mikið og of verkaðan/brenndan mat ofan í sig.  Jafnframt er ákaflega mikilvægt að halda blóðrásarkerfinu í þjálfun með reglubundnum þolæfingum.  Ofgnótt og skortur á taumhaldi er okkar versti óvinur heilsufarslega.  Það væri nær að setja upp prógramm sem þjálfaði fólk í heilbrigðum sjálfsaga heldur en þetta heimskulega prógramm hennar Jónínu Ben. 

Ég mæli með því að fólk byrji þjálfun undir leiðsögn og hvatningu þjálfara tvisvar til þrisvar í viku, borði fiskmeti a.m.k 2-3var í viku og taki inn eina fjölvítamín töflu með lýsi eða lýsistöflu (D-vítamín) daglega.  Bein Íslendinga eru upp til hópa hrikalega léleg og nær allir eru með D-vítamín skort yfir veturinn ef að D-vítamín er ekki tekið inn.  Auk slæmra áhrifa á bein getur skortur á því valdið vöðvasleni og slappleika.  Drekkum góða vatnið okkar (enda ókeypis) og drögum úr drykkju gosdrykkja og bjórs/víns.  Gamli góði aginn og reglusemin er það sem aldrei fellur úr gildi sama hvaða tækni er við hendi. 

Látið svo afeitrunarseglana alveg vera líka. Töframennirnir Penn & Teller tóku það bull fyrir í einum af þáttum sínum "Bullshit" sem verið er að sýna á Skjá einum á mánudagskvöldum.  Ég mæli eindregið með þeim.

Svo er ágætis No-tox (mitt orðalag) aðferð að sleppa eða fara mjög varlega í áfengið um Verslunarmannahelgina.  Það er ekki sérlega falleg sjón að sjá allar fitublöðrurnar sem safnast í lifrina eftir fyllerí.  Þær verða ekki sogaðar úr rassinum sama hvað Jónína Ben myndi reyna, en hverfa á nokkrum dögum án áfengis án detox-hjálpar. 

Að endingu er mikilvægast að forðast mesta eiturefni allra tíma, þ.e. reykingarnar eins og heitan eldinn.  Ekkert eiturefni, eða réttara sagt eiturverksmiðja eins og reykt tóbak hefur örkumlað, lamað, skemmt hjörtu og drepið eins mikið af fólki um aldur fram eins og það.  Fátt væri því hlægilegra en að sjá reykingarmanneskju fara í detox prógramm án þess að ætla sér að hætta að reykja. 

Lausn okkar felst í því að forðast TOX því að með DETOX er of seint í rassinn gripið.

Góðar stundir  :-)

 

 

Er ég með inflúensu? Nokkrar ráðleggingar

Er ég með inflúensu? (svínaflensa)

A.  Eftirfarandi einkenni verða að vera til staðar en eru ekki sértæk, þ.e. benda ekki endilega til influenzu umfram aðrar veirupestir.  Inflúensa orsakast af veiru (ekki bakteríu eða snýkjudýri).

• Hiti (oftar hár í inflúensu, yfir 39°C, stundum hrollur)
• Einhver af eftirfarandi einkennum veirusýkingar: 
  • Kvef (oftast milt í inflúensu) - nefrennsli, vot/glansandi augu eða nefstífla.
  • þurr hósti
  • Hálssærindi (oftast væg)

Séu þessi einkenni (hiti og kvefeinkenni) ekki til staðar er afar ólíklegt að um sýkingu af völdum veiru sé að ræða.  Hitinn er algengasta einkennið og afar fáir fá ekki hita í byrjun veikinnar.

B.  Eftirfarandi einkenni geta einnig verið til staðar en benda oftar til annarra veirupesta þegar sértækari einkenni (sjá í C) inflúensu eru ekki til staðar:

• Ógleði og uppköst
• Niðurgangur

C. Eftirfarandi einkenni eru meira sértæk fyrir inflúensu, þ.e. sé eitthvert þeirra til staðar aukast líkur á því að um sé að ræða inflúensu frekar en aðra veirupest.

• Höfuðverkur
• Eymsli eða verkir við að hreyfa augun til hliðanna
• Eymsli eða verkir í vöðvum víða um líkamann (oft ranglega kallaðir "beinverkir")

Samantekið er eðlilegt að gruna sýkingu af völdum inflúensuveirunnar ef maður veikist á innan við sólarhring frá því að vera slappur yfir í að hafa:

• hita (oft hærri en 38.5 °C),
• einhver kvefeinkenni (hósti, hálssærindi, nefrennsli) og með
• höfuðverk og eymsli við augnhreyfingar (þyngslatilfinning bak við augun) ásamt 
• ónotum í vöðvum. 

Hvað á maður að gera ef maður hefur þessi einkenni?

A.  Draga andann djúpt og fríka ekki út ;-)

B.  Hafa samband við heimilislækninn við fyrsta tækifæri á dagtíma (kvöld- eða næturtíma ef einhver "rauð flögg" (sjá neðar) eru til staðar).

Hvað er líklegt að læknirinn segi? (meðferðarúrræði)

A.  Ef einkenni eru væg og þú ert hraustur einstaklingur á besta aldri getur læknirinn mögulega ráðlagt þér að hvíla þig heima.  Mikilvægt er að breiða ekki út smit með því að þvælast um veikur á meðal fólks. 

B. Ef hitinn er snarpur og einkennin mikil þá getur læknirinn gefið þér lyfseðil uppá Tamiflu, sem er sýklalyf sem dregur úr getu inflúensuveirunnar til að fjölga sér. Þetta lyf þarf að gefa innan 48 klst (hámark 72 klst) frá því að hitinn byrjar, eigi það að gera nokkurt gagn.  Það er því mikilvægt að tefja það ekki að hafa samband við lækninn, séu ofangreind einkenni til staðar.  Lyfið er tekið í 5 daga og er frekar dýrt.

Að auki skiptir alltaf miklu máli að hvílast vel og drekka vel af vökva.  Taka má hitalækkandi lyf (Paratabs eða Ibufen) ef hitinn veldur miklum óþægindum eða rænir mann matarlyst.  Sé mikil ógleði með uppköstum til staðar getur læknirinn hjálpað til við með því að skrifa uppá ógleðiminnkandi stíla.

Hver eru "rauðu flöggin", þ.e. merki um alvarlegar afleiðingar inflúensunnar?

• Ákafur hósti og tilfinning um andnauð/mæði.  Stundum einnig uppgangur slíms með hóstanum eða takverkur við öndun.  Hiti getur valdið mæði (hærri öndunartíðni) en ekki tilfinningu um andnauð.  Inflúensa getur valdið lungnabólgu sem þarfnast meðferðar á sjúkrahúsi.  Lítil börn kunna ekki að kvarta um andnauð og því þarf að horfa eftir því hvort að þau erfiði við að anda.
• Slæmur höfuðverkur, sljóleiki og ljósfælni (það verkjar í augun við venjubundið ljós).  Stundum er með þessu ógleði og uppköst. Þetta geta verið einkenni heilahimnubólgu (eða heilabólgu) sem stundum þarf að rannsaka nánar.  Lang oftast gengur þetta yfir án skaða, en sjúklingur með heilahimnubólgu af völdum inflúensu gæti þurft stuðning með vökvagjöf í æð.
• Blóðhósti - leita þá alltaf til læknis eða á bráðamóttöku.  Einnig ef önnur merki óeðlilegra blæðinga sjást (um endaþarm eða í húð).
• Ofþurrkur.  Vangeta til að drekka vökva í meira en sólarhring,   sérstaklega ef mikil uppköst eða niðurgangur fylgir.  Ofþurrkur getur verið hættulegur í inflúensu og því mikilvægt að fá vökva í æð eða lyf við ógleði til að leiðrétta vökvatap.  Ungabörn og smábörn (að 4 ára aldri) eru sérlega viðkvæm fyrir þessu og geta tapað vökvanum hraðar.  Hafa skal samband við lækni ef talsvert vökvatap (svitnun, uppköst, niðurgangur) á sér stað á meðan engin inntaka á sér stað meira en 12-18 klst hjá þessum aldurshópi.  Sama getur átt sér stað hjá gömlu fólki sem hefur ekki styrk til að ná sér í vökva að drekka.
• Bati á flensueinkennum (kvef, höfuðverkur og vöðvaverkjum) en svo versnun á hósta með uppgangi og nýjum hita.  Þetta getur verið merki um bakteríusýkingu í lungum í kjölfar inflúensunnar.

Vonandi hjálpa þessi skrif eitthvað við að svara spurningum sem brenna á vörum fólks um inflúensuna þessa dagana. 

Mikilvægt er að greina hvað er á ferðinni innan 48 klst svo mögulegt sé að meðhöndla með Tamiflu (sé þess þörf).  Venjulega er börnum undir 12 ára aldri ekki gefin þessi meðferð en lyfið er til í mixtúru sé í vissum tilvikum þörf á meðferðinni. 

Ofast dugir hvíld og stuðningsmeðferð með hitlækkandi, ógleðiminnkandi og vökvagjöf eftir þörfum. 

Smitgát:  Mikilvægt er að veikir fullorðnir og börn fari ekki í vinnu eða skóla (eða útihátíðum) eftir að einkenni gera vart við sig.   Sá veiki getur haft á sér maska til að minnka aðeins líkur á smiti, en þeir sem í kring eru geta lítið varnað því að smitast.  Fólk sem ekki er í beinni umönnun við hinn veika ætti ekki að vera í nálægð við hann/hana.

Í ferðalögum er venjulega ekki þörf á að taka með sér Tamiflu, nema að ferðinni sé heitið eitthvað þar sem meira en dagleið er til næsta læknis eða apóteks.

Ónæmissetning: bóluefnið er ekki komið.  Fjalla því ekki um það nú.

Heilsukveðjur - Svanur Sigurbjörnsson læknir

Heimsbyggðin öll í hættu

... og afeitrun Jónínu Ben flytur heim

Kæru vinir! 

Nú er runninn upp tími til að losa sig við allt eitrið í kroppnum.  Í alvöru!  Ég veit ekki hvaðan eitrið eða eitrin koma en náttúrlegt græðafólk hefur það fyrir satt að líkaminn sé nánast ein eiturtunna.  Mesta eiturstían er víst í ristlinum og skal mig ekki undra því salernisferðir mínar til að sinna Nr. 2 hafa aldrei lyktað vel.  Þá er næsta víst að þau líffæri sem vanhelg eru í heimi náttúrubarnanna, búlduleitu líffærin lifur og nýru, virðast ekki hafa neitt að segja gagnvart þessum eitrum sem krauma í ristlinum.  Þá dugir greinilega ekki lengur að klappa á koll ristilvina okkar í Hr. Lactobacillus fjölskyldunni, sem hefur greinilega misst mátt sinn og tiltrú heilunarbærra heilsufrömuða og er nú bara venjuleg hilluvara í Hagkaup. 

Í afeitrunarmeðferð, afsakið... detox-læknismeðferð Jónínu Ben skal borða nær eingöngu grænmeti og ávexti, um 500 hitaeiningar á dag (helmingi minna en strangur 1000 hitaeiningakúr) í tvær vikur og forðast alla vöru sem gæti innihaldið eiturefni eins og t.d. matur í áldollum, "diet" matur og geymsluþolinn matur.  Þá á að sleppa helst öllum sykri, kjöti, kartöflum og brauði.  Ég skil að það gangi ekki því nokkrir ávextir og handfylli af grænmeti duga til að fá 500 hitaeiningar á dag.  Svo er hvatt til þess að hætta reykingum og kaffi, gosdrykkir og áfengi mega missa sín.  Taka á Omega 369. Síðast en ekki síst er svo mælt með ristilskolun.

Mynd:  Dæmigert dæmi um eiturslöngu, nei smá grín - eitraðan ristilmassa úr offeitri manneskju, sem kom niður í ristilskolun.  Sjá á þessari flottu fræðisíðu um ristilhreinsun.

Þetta er lausn allra lausna í mínum huga.  Hinn ógeðslegi íslenski matur sem er reyktur, brenndur, kæstur, pæklaður og geymdur stundum í áldósum er fullur af eitri.  Þá er nær alger fasta í 2 vikur með léttu grænmeti og smá ávöxtum og Omega 369 ákaflega hvílandi fyrir latar garnafrumur okkar og frí frá öllu eitrinu.  Þó heilinn verði svolítið pirraður og baðaður í niðurbrotsefnum fitu (ketónum) og manni líði eins og einhvers staðar milli svefns og vöku eftir 3 daga á hinum fræknu 500, þá er ekkert betra en að sýna heilanum að sykureitrun er ekkert grín og það þurfi að venja hann af sykursukkinu.  Þá er líka gott að venja hjartað við að nota vara-vara-eldsneyti sitt, ketónana sem finna má í blóðinu í ríku mæli á 3 degi lífsstílsbreytingarinnar.  Á þeim tíma fer líka líkaminn að brjóta niður vöðvana og senda amínósýrur (æ fyrirgefið þetta ó-óhefðbundna lífræna efnaheiti efnanna sem eru byggingarblokkir próteina og vöðva) til lifrarinnar til að búa þar til svindlsykur fyrir heilann.  Já helvítis heilinn (sorry ég bara get ekki annað en kennt honum um) er vitlaus í sykur og finnur leiðir til að ná sér í hann, jafnvel þó að vöðvadruslurnar þurfi að láta af hendi stuffið sitt í sykurgerð.  Ef það drepur mann ekki (kúrinn auðvitað) þá herðir það mann bara!  Minnumst þess! Þetta mottó má nota við nánast hvað sem er og passar eins og stólpípa við rass í tilviki detox programs Jónínu Ben.

Svo er það náttúrulega ristilskolunin sem er toppur tilverunnar í detoxinu.  Eftir nær fulla föstu í 1-2 vikur er vissara að skola út það sem eftir er og hver veit nema að Chad (skolarinn sæti) finni gömul leikföng eða peninga sem maður gleypti í ógáti eða reiðiskasti sem krakki, alls óafvitandi af öllu eitrinu í heiminum.  Chad sagði að þetta kæmi stundum fyrir og brosti í viðtali sem sýnt var á stöð 2 í vikunni.  Hvílíkt maður!  Hugsið ykkur að ganga með plastfisk eða lególögreglumann í afturendanum í kannski 40 ár (í mínu tilviki)!!!  Með afeitruninni sem skolunin tryggir væri góður bónus að losna við leikfang og endurheimta þannig gamlan leikfélaga.  Ráð Jónínu Ben "Hugsa jákvætt um sjálfan sig og brosa! :-D" á svo sannarlega við hér (breiðletrað vegna mikilvægis).

Ég hef samt nokkrar áhyggjur af því hvað ég geri alla hina daga ársins þegar ristilskolunarinnar nýtur ekki við (játning: pínu feginn þó líka því skolunin er ekki eins skemmtileg og heimsókn í Húsdýragarðinn) og nái ég ekki að fara alltaf eftir detox-mataræðinu, gæti eiturefnin hlaðist upp.  Ég sé fyrir mér hrukkurnar undir augunum hrannast upp, hárið þynnast, ótal kvefpestir næsta vetur og vöðvabólguna verða langvinna.  Lýsið köttar þetta hreint ekki eitt.  Hvað þyrfti ég margar ristilskolanir á ári hjá Chad?  4, 5, 6, 7 eða 12 á ári, þ.e. einu sinni í mánuði? Já, ég sé það fyrir mér þó ég eigi eftir að fá leiðbeiningar hjá pólsku læknunum.  Skyldi TR taka þátt?

Það er alveg ljóst að þetta virkar ótrúlega vel.  Venjulegir læknar og lyfjafyrirtæki sem eru bundin fáránlegum reglum kunna ekki að kynna læknisfræðina, en Jónína Ben og hinir þrautreyndu pólsku læknar kunna að koma vísindunum á framfæri.  Með bessaleyfi leyfi ég mér að vitna hér í vitnisburð hæstánægðs fólks úr meðferðinni. 

Einhver Sunna á orðið (hlýtur að vera dulnefni því vísindamenn koma ekki með svona persónuupplýsingar):

"Eftir meðferðina get ég gert allt sem ég vil vil" - Sunna 20 ára

Þetta eru frábær meðmæli því svo víðtæk áhrif er nokkuð sem venjulega lækna dreymir um að geta veitt sjúklingum sínum.  Pólsku læknarnir hafa unnið kraftaverk. 

Hvað sagði "Kata"?

"Jónína ég hef ekki fundið fyrir MS sjúkdómnum og held mig við ráð læknisins. MS inn er farinn" -  Kata 25 ára

Þetta er stórkostlegt.  Þó að þekkt sé að MS sjúkdómurinn geti komið og farið og legið niðri í fjölda ára er MS-sjúkdómur Kötu farinn því hún fann það algjörlega.  Er þetta ekki hennar líkami? Ég gaf smá pening í MS-söfnunina í kvöld.  Vonandi verður peningurinn notaður í svona lækningu. 

Lítum svo á þetta:

"Ristilinn minn vinnur loksins með mér en ekki á móti mér" - Sigrún 66 ára

Hugsið ykkur léttinn fyrir Sigrúnu sem er orðin 66 ára og finnur loksins að ristillinn vinnur ekki á móti henni.  Hún hefur nú sjálfsagt aðeins misskilið þetta því það var nátt'lega bara eitrið sem fékk ristilinn til að vinna svona á móti henni.  Samt - alveg frábært og gaman væri að vita hvort að ristillinn verði ekki ævarandi vinur hennar það sem eftir er.  Kannski fáum við framhaldsummæli frá henni á detox-síðunni eftir 3 mánuði og svo aftur á hverju ári.  Það væri magnað!

En hér er uppáhaldið mitt (sorry, ekki mjög vísindalegt af mér að segja svona, en wott ðe hekk):

"Sykursýkin hvarf eftir þrjá daga í meðferðinni, ég þarf ekki á lyfin, jibbí" - Anna 48 ára

Hvílíkur léttir fyrir Önnu.  Ég hef aldrei vitað af svo skjótri lækningu við sykursýki og samt hef ég talað talsvert við lækna og kynnt mér pínu sjúkdóminn.  Aftur verð ég að lýsa aðdáun minni yfir prógrammi pólsku læknanna.  Sé raunin að þeir lækni fullt af sykursjúkum á aðeins 3 dögum þegar öllum öðrum læknum tekst nær aldrei að lækna sykursýki, þá sé ég þá fyrir mér taka við Nóbelsverðlaununum fyrir afrek á sviði læknisfræðinnar innan skamms.  Sjálfsagt þurfa þeir bara að sýna þennan árangur í 2-3 ár í viðbót.  Góður orðstír aldrei deyr, (eða eitthvað þannig) sagði einhver flottur gaur í fyrndinni og þessi góðu ummæli og allra hinna í detox-meðferðinni munu svo sannarlega sjá til þess. 

Nú er bara að bíða þess að íslenskir læknar læri þetta og séu með í hitunni.  Hver vill ekki einn Nobba eða svo?  Til hamingju Jónína Ben!  Til hamingju Stöð 2! (flott frétt) og til hamingju Ísland!

Með bjartsýnina og brosið að vopni er Jónína Ben að setja fordæmi fyrir öll sprotafyrirtæki í landinu og er það enginn smá sproti! 

PS:  Ef til vill væri það eina sem kæmi í veg fyrir Nobba ef sprotinn færi óvart í gegn, úps! sorry! (afsakið en ég gat ekki annað en minnst á þetta fyrst að mér datt það í hug.  Gerist pottþétt ekki).

 

Læknar flýja kreppuland