Reykingar gerðar fallegar - opið bréf til Morgunblaðsins

Rétt áðan sendi ég neðangreint bréf á netpóstföng tilgreindra aðila hjá Morgunblaðinu.  Hvati þess er heilsíðuumfjöllun blaðsins á bls 19. í blaðinu í dag miðvikudaginn 3. september, um vatnspípureykingar.  Ég lít ekki á tóbaksreykingar mildum augum - hef aldrei gert það.  Ég hef fengið marga til að hætta að reykja, þ.m.t. foreldra mína auk þeirra sem ég hef hjálpað í gegnum starf mitt sem læknir.  Það er búið að leggja mikið á sig af mjög mörgum í gegnum árin að reyna að fá fólk til að taka ekki fyrsta "smókinn".  Það svíður því að sjá svona ábyrgðarlaus skrif í Morgunblaðinu, sem fegra reykingar.   Ég hvet fólk til að mótmæla þessu með mér.

Hér er bréfið:

--------------------------------

Kæra ritstjórn Morgunblaðsins,
Kristín Heiða Kristinsdóttir greinarhöfundur og
Menningardeild Mbl
 
Opið bréf vegna tveggja greina í Morgunblaðinu í dag 3. sept 08.  bls 19.
 
Ég er áskrifandi að Morgunblaðinu og les það með augum þeirrar þekkingar og reynslu sem ég hef sem læknir og áhugamaður um heilsufarslegar forvarnir.
 
Í dag miðvikud. 3. sept 2008 varð ég fyrir miklum vonbrigðum með 19. síðu Morgunblaðsins, sem er fyrsta síða þess hluta blaðsins sem ber yfirskriftina Daglegt líf.   Á þessari heilsíðu eru tvær greinar sem fara fögrum orðum um vatnspípureykingar, önnur frá sjónarhóli neytandans og hin frá sjónarhóli seljandans.  Fyrri greinin "Stemmingin er aðalmálið" er sérstaklega varhugaverð því hún gefur þessum reykingum sérstaklega fallega mynd.  Stór og vel gerð ljósmynd sýnir tvær afar fallegar og sakleysislegar konur (önnur nýútskrifuð úr menntaskóla) með glansandi rauða vatnspípu í forgrunninum.  Talað er um reykingarvenjur menntaskólastelpunnar og að hún hefði m.a. komið jafnaldra sínum (strák) á bragðið í útskriftarferð til Ródos en hún hefði tekið pípuna með sér þangað.   Svo er talað um að blandan sem reykt sé, sé með jarðaberjabragði!!!!   
 
Halló!!! Hvað eruð þið að hugsa með þessari grein?  Tóbak gæti ekki fengið betri auglýsingu en þetta.  Þetta er mjög áhrifamikið til að fá ungt fólk til að reykja.  Þetta kemur á framfæri nýjung og dreifir athyglinni frá skaðseminni. 
 
Svo er neðri greinin kynning á því hvar er hægt að fá svona pípur og tóbakið í það með því að taka viðtal við afgreiðslumann í tóbaksbúðinni Björk.  Aftur er sýnd mynd af fallegri vatnspípu og í myndtexta er skrifað "Augnayndi".  Þetta er miklu áhrifaríkara en tóbaksauglýsingar en þær eru bannaðar eins og þið vitið.  Það er ástæða fyrir því.
 
Ef það vakir fyrir þér Kristín Heiða að gera vatnspípureykingar að "trendi" eða tískubylgju á Íslandi og hjálpa þeim sem selja tóbaksvörur þá er þetta góð byrjun hjá þér.  Öll tíska sem ýtir undir reykingar eða notkun eiturlyfja er verulega áhrifavaldandi.  Öll þessi síða æpir á mann: "Það er flott að reykja vatnspípur og það skapar góða stemmingu, mögulega í félagsskap fallegra kvenna".
 
Eru þetta skilaboð sem þú vildir koma til skila Kristín Heiða?  Vildir þú höfða til reykingafólks en gerðir þér ekki grein fyrir því hversu hvetjandi og lokkandi grein þín er fyrir ungt fólk að byrja að reykja á þennan máta?  Hvað ertu að hugsa og hvað er ritstjórn þessa hluta blaðsins að hugsa???  Það hlýtur að vera einhver ritstjórnarstefna um þessa hluti.  Morgunblaðið fer mjög víða og hefur mikla möguleika til að hafa áhrif úti í þjóðfélaginu.  Því fylgir ábyrgð.  Vissulega er Mbl frjáls og einkarekinn fjölmiðill en það tekur ekki af þessa ábyrgð, því hún er allra í þjóðfélaginu.  Mikil barátta hefur verið háð gegn reykingum s.l. 40 ár eða svo og talsverður árangur náðst þó enn séu sorglega margir sem reykja og missa heilsuna eða lífið langt um aldur fram vegna þeirra.   Ég sé það nær daglega í mínu starfi.
 
Ég fæ vart orðum lýst hversu hryggur og svekktur ég er yfir þessari heilsíðu í Morgunblaðinu og finnst að eitthvað sé verulega athugavert við það hvernig blaðið hugsar ábyrgð sína gagnvart lesendum sínum, sem eru ófáir.  Ég vona að ég sjái aldrei svona fegrun og upphafningu tóbaksreykinga í blaðinu aftur.  Gerist það mun ég segja upp áskrift minni og hvetja aðra til að gera slíkt hið sama.  Þetta er blaðinu til mikillar skammar. 
 
Með von um ábyrga afstöðu
Kveðja,
 
Svanur Sigurbjörnsson læknir og áhugamaður um reykleysi og tóbaksvarnir.
 
 
CC á Læknafélag Íslands, Lýðheilsustöð og Krabbameinsfélag Íslands.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ferðasaga - boðið í brúðkaup til Indlands

Síðustu tvær vikur síðasta árs fórum við Soffía til Indlands m.a. til að þiggja boð í brúðkaup í Kolkata (hét áður Calcutta).  Þetta var tilboð sem var ekki með góðu móti hægt að hafna.  Mann hafði bara dreymt dagdrauma um að sjá undur Indlands, landið sem ól af sér Gandhi og hafði margoft töfrað okkur allri þeirri fjölbreyttu menningu sem þar er.  Einnig vissi maður af allri fátæktinni og misrétti borgara og kvenna sem kraumar þarna undir.

Við skrifuðum ferðasögu Indlandsferðarinnar og var hún fyrst birt í ársriti Austur-Húnvetninga, Húnavöku 2008.

Nú hef ég sett upp ferðasöguna með fullt af myndum á heimasíðuna mína.  Bon voyage!

Stórkostleg frammistaða

Það var unun að fylgjast með strákunum okkar í handboltanum á Ól 2008. 

Hvað skóp þennan sigur?

Ég held að skellurinn gegn Makedóníu hafi gagnast þeim vel, þ.e. þær ákvarðanir sem Guðmundur þjálfari tók með liðinu eftir þá tvo leiki fyrir Ólympíuleikana.  Sú reynsla hlaut að hafa gert þeim ljóst að fastur varnarleikur væri lykilatriði fyrir árangur á Ól í Bejing.  Þeir hugsuðu, leystu og framkvæmdu.

Þá var ljóst að sú mistök fyrri tíma að treysta bara á fáa menn til að spila í gegnum heilt stórmót, voru viðurkennd og Guðmundur treysti nú á breiddina í hópnum.  Bestu menn verða ekki bestu menn þegar búið er að nota þá í tætlur.  Hinn breiði hópur nú, sem allur vissi sitt hlutverk gekk beint til verks.  Þá var skynsamlegt að slaka á í leiknum gegn Egyptum.  Það er "stríðið" sem átti að sigra, ekki endilega hverja orustu.  Þeir hugsuðu, leystu og framkvæmdu.

Áberandi var hversu jákvæðir allir leikmenn voru garð hvors annars, sama á hverju gekk.  Ljóst var að það átti ekki að tapa niður því trausti sem menn höfðu á hverjum öðrum með gremju yfir tímabundnum erfiðleikum.  Menn fengu boltann strax eftir að þeir gerðu mistök og það var einfaldlega bara reynt aftur.  Leikmönnum eins og Snorra Steini, Arnóri, Guðjóni Vali og Loga var sýnt fullt traust í því að láta vaða á markið, aftur og aftur.  Þeir sköpuðu mörk upp úr því sem kallast ekki-færi.  Fyrir svona leikmenn og reyndar alla er mjög mikilvægt að vita að þeir hafa veiðileyfi og fullan stuðning.  Þeir hugsuðu hratt, leystu og skoruðu.

Sterkur hugur og einbeiting skóp þennan silfur-sigur umfram allt annað.  Þeir höfðu tæknina og líkamlegu getuna fyrir og e.t.v. aðeins franska liðið skákar þeim hvað það varðar.  Þess utan er það þekking, afstaða, hugrekki, samvinna, leikútfærsla og einbeiting sem skapar sigur í svo flókinni og hraðri flokkaíþrótt sem handboltinn er.  Hér skiptir ekki öllu máli stærð þeirrar þjóðar sem að baki liggur.  Hið sama höfum við upplifað í skákinni og nokkrum öðrum íþróttum.  Sjálfstraustið byggist á því að ná fram þeirri hámarks getu sem einstaklingarnir og hópurinnn með samspili sínu getur mögulega átt inni.  Ótta og efasemdum þarf að ýta til hliðar og baráttan þarf að vera allsráðandi, hvað sem dynur á.  Íslenska handboltaliðið hefur oft komist langt á þessu og spilað á stundum umfram getu, en hefur aldrei átt þennan stöðugleika og festu sem það sýndi nú.  Þekking og hugarfar liðsins er komið upp á þróaðra stig en áður.  Þeir sýndu einurð, þrautseigju og þroska.

Að öðrum ólöstuðum var Ólafur Stefánsson sá klettur sem setti eitt besta fordæmið.  Hans stóíska ró og sjálfsöryggi smitaði út frá sér.  Það var ljóst að andstæðingunum fannst hann vera lykilleikmaður íslenska liðsins því hann var tekinn úr umferð um tíma í nær hverjum einasta leik mótsins.  Gífurleg reynsla hans, yfirsýn og heimspekileg nálgun að leiknum er nú að skila sér til alls liðsins.  Hann og liðið hafa vaxið saman eins og óaðskiljanleg líffæri.  Það var unun að sjá hvernig hann leysti hraðupphlaupin.  Þá tókst honum einnig að blanda saman eigin gegnumbrotum eða uppstökkum með skoti á mark og því að gefa frábærar stoðsendingar.  Þannig hámarkaði hann þá ógnun sem stóð af honum sem sóknarleikmanni.   Ég hef aldrei séð hann ná þessu svo vel sem hann gerði nú og er það einnig frábærum meðspilurum hans að þakka sem nú gjörþekkja hann.  Ólafur sýndi forystu, öryggi og festu.

Hvar má gott bæta?

Hvíld og góður svefn milli leikja er það sem skiptir höfuðatriði fyrir einbeitingu hvers leiks.  Ég velti því fyrir mér hvort að svefnleysi og spenna hafi valdið því að liðið átti svo lítið í Frakkana í úrslitaleiknum.  Í einni frétt var sagt frá einum leikmanni sem kom ekki dúr á auga eftir sigurleikinn gegn Spáni.  Ég velti því fyrir mér hvort að það hafi átt við um fleiri leikmenn.  Fengu þeir frið fyrir velunnurum, ættingjum, vinum, frétttamönnum og öðrum í kringum sig til að hvílast?  Varð æsingurinn og eftirvæntingin eftir úrslitaleiknum of mikil?  Til þess að eiga séns í lið Frakka sem er skipað hástökkvurum í hverri einustu stöðu þarf algera einbeitingu.  Hún náðist greinilega ekki.  Hið svokallaða dagsform er flókið fyrirbæri í handknattleik og þar getur einbeitt og samstillt lið sigrað tæknilega betra og líkamlega sterkara lið með fullkomnum undirbúningi. 

Hermann Gunnarsson og fleiri hafa spekúlerað á þá leið að eftir sigurinn í undanúrslitunum hafi orðið spennufall og liðið hafi einfaldlega ekki hungrað nóg í að vinna úrslitaleikinn.  Svona eins konar "ég hef unnið nóg nú þegar" hugsun hafi náð yfirhöndinni og lokaneistann hafi vantað.  Ég held að þessu hafi verið öfugt farið.  Spennandi tilhugsunin, dagdraumarnir og gífurleg löngun þeirra og hungur eftir gullinu gæti hafa skemmt undirbúning þeirra fyrir úrslitaleikinn.  Í stað þess að líta á leikinn sem hvern annan leik, var æðið í kringum þetta að þrýsta á þá til að líta á þetta sem úrslitaleik.. og hvað þýðir það?  Það þýðir kitlingur í magann, taugaspenna, valkvíði og óróleiki.  Það þýðir að einbeitingin er á hugsuninni um stærð leiksins en ekki nóg á leiknum sjálfum.  Fyrir góðan ræðumann á ekki að skipta máli varðandi flutninginn hvort að talað er fyrir 20 manns eða 20.000, en ef spenna og kvíði nær yfirhöndinni aukast líkur á mistökum.  Landsliðið skorti reynslu í að vera í þessari stöðu og það kann að hafa haft áhrif.  Augnablikið var hugsanlega of stórt í hugum þeirra.  Þá skorti ekki vilja eða "hungur" til að vinna og fara alla leið.  Þá skorti einbeitingu til að hámarka möguleika sína á lokasprettinum hver sem orsökin kann að vera. 

Þakkir

Ég vil þakka landsliðinu fyrir einstaka framistöðu og íþróttamennsku.  Ég óska þess innilega að það hugarfar handboltalandsliðsins og sú nálgun sem frábært lið þjálfara, ráðgjafa, heilbrigðisstarfsfólks þeirra og stjórnanda HSÍ geti skilað einhverju til KSÍ, þ.e. landsliðs okkar í fótbolta, sem nú er í einni þeirri mestu lægð sem það hefur átt í frá upphafi.  Vonandi smitar þessi árangur handboltaliðsins rækilega út frá sér og verður öðrum íþróttum til hvatningar og betra gengis.  Áfram Ísland!

Á verðlaunapallinum - myndir

Mikil fjölgun húmanískra giftinga í Skotlandi

Á nokkrum árum hefur fjöldi húmanískra giftinga á Skotlandi nærri nífaldast (frá 81 upp í 710 í fyrra) og eru nú fjórða algengasta form giftinga á meðal lífsskoðunarhópa þar, en borgaralegar giftingar án afskipta lífsskoðunarfélaga eru algengastar þar. 

Sagt er frá þessu í frétt BBC á sunnudaginn 20. júlí síðastliðinn.  Þessi fjölgun gerist á sama tíma og giftingum fækkar í heild hjá trúfélugum. 

Hér má lesa aðra frétt um málið og heimsækja hér vefsíðu skoskra húmanista, en þeir hafa fengið samþykkt lög í Skotlandi þar sem þeir mega ganga frá lagalegu hlið giftingarinnar rétt eins og trúfélögin.  Því er ekki til að dreifa hérlendis.

Siðmennt, félag siðrænna húmanista á Íslandi hóf formlega sína athafnaþjónustu 29. maí síðastliðinn og hafa athafnarstjórar félagsins stýrt tveimur giftingum og þrjár til viðbótar eru í undirbúningi á næstu mánuðum.  Þetta fer rólega af stað en án efa mun vaxandi fjöldi fólks nýta sér þennan möguleika í framtíðinni.

Misnotkun trúarhugtaksins af hinum trúaða

Það er með ólíkindum hversu margir fara frjálslega með hugtakið trú og eru það sérstaklega þeir/þær sem vilja halda uppi einhvers konar vörnum fyrir sína eigin trú, sem þeir/þær kalla ósjaldan "barnatrúin mín".

Dæmigert er að heyra: 

"Þú ert ekki trúlaus [við trúleysingja].  Það eru allir trúaðir innst inni!" 

Á svipuðum nótum var sagt eftir fyrri heimstyrjöldina

"Það eru engir trúleysingjar í skotgröfum!". 

Allt bendir þetta í sömu átt - að gera lítið úr vesalings trúleysingjanum og koma því inn í kollinn á honum, hvort sem honum líkar betur eða verr, að hann er trúaður eftir sem áður.  "ÞÚ ERT TRÚAÐUR og hana nú!"  Trúleysinginn verður líkast til skelfingu lostinn ef hann trúir þessum með barnatrúna og ímyndar sér að hinn trúaði trúi því að hinn hvítskeggjaði Faðir á himnum segi glaðhlakkalega "Ha ha þú sleppur ekki því trúleysi er ekki hægt á meðal manna, ha ha ha.." 

Hvílíkur skortur á sjálfstæðri athugun og ályktun!  John Lennon söng: "Ímyndið ykkur, heiminn án trúarbragða - það er auðvelt ef þú reynir!"  Já, það er auðvelt og því auðveldara eftir því sem maður athugar málið nánar.

Barnatrú!  Hvað með fullorðinsárin? Stenst barnatrúin skoðun fullþroska manneskju sem ákveður hvað er satt og hvað er tóm ímyndun út frá gagnrýnni skoðun og eðlilegri kröfu um að sönnunarbyrðin liggi hjá þeim sem kemur fram með hið ólíklega?

Við erum ekki öll trúuð innst inni.  Fólk sem treystir á skynsemina og skoðanir sem reistar eru á vel hugsuðu máli hefur ekki faldar skoðanir inní sér sem allt í einu spretta út þegar illa árar eða komist er í hann virkilega krappann.  Einn frægasti fjallagarpur síðari tíma, Joe Simpson tók það sérstaklega fram í kvikmyndinni "Touching the void" að þegar hann lá einn og yfirgefinn með brotið hné í djúpri jökulsprungu, kom honum ekki til hugar að biðja æðri mátt um hjálp.  Hann var trúlaus fyrir þessa þrekraun, á meðan henni stóð og eftir.  Sannfæringu hans var ekki bifað í þessum efnum og þannig er það með alla þá trúleysingja sem eru það af vel hugsuðu máli.  Joe vissi að hann yrði að treysta á eigin rammleik og eyddi ekki tíma sínum í að bíða eftir kraftaverki.

Trú er trú á almætti, æðri mátt, guð eða goð.  Trú er ekki það að tilheyra trúfélagi ef að viðkomandi trúir ekki á guðfræðina.  Sumir eru það sem kalla má menningarlega kristnir/trúaðir en trúa ekki á guð, upprisuna, heilagan anda, kraftaverk eða eilíft líf.  Þetta fólk þylur faðir vorið og trúarjátninguna eins og þeim var kennt að þylja þau sem börn, að mestu úr tengslum við innihald textans, en er í snertingu við fólkið í kringum sig sem kyrjar af sama vana.  Kunnugleikinn og tilfinning um eitthvað sameiginlegt, samveru eða það að tilheyra gefur hinum menningarlega kristna/trúaða nægilegan tilgang með þessu öllu saman.  Svo ræðst hann/hún jafnvel á trúleysingjann og segir:  "Þú ert ekki trúlaus!" 

Aftur hugtakið sannfæring er víðara og má nota um bæði trúarlegar og veraldlegar skoðanir.

Hjá samtökunum Atheist Alliance International er oft sagt:

  "Guðleysi er ályktun, ekki trú".  

Þetta er nokkurn veginn allt sem þarf að segja.  Rétt eins og sú ályktun að Jólasveinninn sé bara hugarburður þá er guðleysi/trúleysi hið sama.  Hún er bara ein ályktun af mörgum um hluti sem maður hefur ekki not fyrir og fyrirfinnast ekki í raunveruleikanum öðru vísi en hugmynd sem stjórnar ansi mörgu fólki að miklu eða litlu leyti. 

Hinn rómverski heimspekingur og stjórnmálamaður Lucius Annaeus Seneca (f. 4- d.65) sagði:

"Trú er talin af almenningi sem sannleikur, af hinum vitru sem fals og af valdsmönnum gagnleg".

Svei mér þá ef þetta er bara ekki sannleikur víða enn í dag.  Á Íslandi eru aðeins um 20% íbúa sem segja sig "ekki trúa" samkvæmt könnun Gallup árið 2004, en í Svíþjóð og Englandi eru þessar tölur hærri.  Skelfing höfum við "gengið götuna skammt fram um veg". 

Ég hvet þig lesandi góður að hlusta, já virkilega hlusta á innihald næstu messsu eða athafnar sem þú ferð í hjá þeirri kirkju sem þú tilheyrir og spyrja þig:  Á þetta virkilega erindi við mig? Játast ég þessu? Vil ég að börn játist þessu? Hvað kostar menningarleg kristni þjóðarbúið árlega? Vil ég taka þátt í því? Eru aðrir valkostir?

 

Betur má ef duga skal

Það er vissulega fagnaðarefni að nú skuli trúfélögum heimilt að gefa saman samkynhneigða í staðfesta samvist.

Svona er breytingartillagan sem var samþykkt nú í lok þings:

Lög

um breytingu á lögum um staðfesta samvist, nr. 87/1996,
með síðari breytingum.

1. gr.

Eftirfarandi breytingar verða á 4. gr. laganna:

1. Í stað orðanna „framkvæma staðfestingu á“ í 1. mgr. kemur:  staðfesta.
2. Við 1. mgr. bætist nýr málsliður er orðast svo: Prestum og forstöðumönnum skráðra trúfélaga er hafa vígsluheimild skv. 17. gr. hjúskaparlaga, nr. 31/1993, er heimilt að staðfesta samvist.
3. Í stað orðanna „framkvæmd staðfestingar“ í 2. mgr. kemur: staðfestingu samvistar.

 

2. gr.

Við 2. mgr. 8. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Einnig geta prestar og forstöðumenn skráðra trúfélaga leitað um sættir.

3. gr.

Lög þessi öðlast gildi 27. júní 2008.

Það er athyglisvert að lesa þær umsagnir sem bárust til allsherjarnefndar á lokastigum meðhöndlunar ríkistjórnarinnar á frumvarpinu.  Þær eru nær allar með tillögum um enn frekari bætur á lögunum og telja að þetta breytingarfrumvarp gangi ekki nógu langt til að tryggja algert jafnrétti.  Ég sagði - nær allar - því umsagnir frá Biskupsstofu og Prestafélagi Íslands hljóðuðu uppá stuðning við frumvarpið óbreytt og án athugasemda. 

Hvað var það sem stungið var uppá í hinum umsögnunum?  Hér að neðan fer efnisleg samantekt úr þeim:

A.  Samtökin '78, Samtök foreldra og aðstandenda samkynhneigðra (FAS) og Félagsráðgjafafélag Íslands bentu á: 

Að nýju lögin leyfi prestum Þjóðkirkjunnar að neita samkynhneigðum pörum um þjónustu, en það samrýmist ekki sérstakri stöðu hennar og presta sem opinberra starfsmanna.  Þetta hljóti að brjóta í bága við jafnræðisreglu Stjórnarskrárinnar. 

B. Samtökin '78, FAS og Siðmennt bentu á:

Sameina þarf alla hjúskaparlöggjöfina í ein lög til að það sé fyllilega ljóst að jafnræði eigi að ríkja.  Samtökin'78 lögðu ríka áherslu á þetta í lok umsagnar sinnar.

C. Samtökin '78, FAS og Félagsráðgjafafélag Íslands bentu á:

Í stað þess orðanna "staðfesta samvist" ætti að standa "vígja samvist" þar sem prestar framkvæma vígslur en ekki staðfestingar í gagnkynhneigðum hjónaböndum.

D.  Siðmennt benti á:

Í stað þess að kalla þetta staðfesta samvist ætti að kalla athöfnina giftingu og að samkynhneigð pör gengju því í hjónaband rétt eins og gagnkynhneigð pör gera.  Það er mismunun að viðhafa önnur nöfn fyrir gift samkynhneigð hjón. 

Siðmennt átaldi löggjafann fyrir að hugsa meira um hagsmuni eins trúfélags en að koma á fullum mannréttindum.  Orðrétt stendur í umsögn félagsins:

Alþingi á ekki að lúta vilja einstaka trúfélaga, óháð stærð þeirra, um það hvernig mannréttindum er útdeilt á Íslandi.  Löggjafavaldið á í ákvörðunartökum sínum að vera algerlega aðskilið trúarlegum hagsmunahópum og gæta þess að allir séu jafnir fyrir lögunum.   Skylda löggjafans er fyrst og fremst til mannréttinda, ekki til trúarhópa.  Kirkja á að vera aðskilin ríki og löggjafinn óháður og frjáls til þess að stuðla að lagabótum eins fljótt og auðið er.   Hvert trú- og lífsskoðunarfélag hefur svo frelsi til að fylgja sinni eigin sannfæringu svo lengi sem hún brýtur ekki á frelsi og réttindum annarra.

E. Samtökin'78 bentu einnig á:

Í nýja frumvarpið vantar heimild fyrir sendiráðspresta og ræðismenn Íslands erlendis (eða erlenda presta og sendiherra hérlendis) til að vígja samkynhneigða í samvist.

Pæling

Umsagnirnar bárust á dögunum 5-19. maí 2008 og því gafst ákaflega lítill tími til að vinna úr þeim og koma með breytingartillögur á frumvarpinu.  Hvað gerðist?  Ekki var tekið tillit til neinna af óskum þessara ofangreindra aðila og frumvarpið fór í gegn óbreytt.  Er það eðlilegt?  Nei, það finnst mér ekki því það er alveg ljóst að það var hægt að gera miklu betur.

Það er einnig alveg ljóst að löggjafinn fór hér algerlega eftir (nauðbeygðum) vilja Þjóðkirkjunnar og í athugasemdum þeim sem fylgdu til útskýringar á lögunum var sagt að frumvarpið væri komið til vegna nýrrar sáttar innan Þjóðkirkjunnar.  Kannski er þetta skrifað í þeirri kænsku að láta Þjóðkirkjuna halda að hún stjórni þessu en það lítur samt þannig út að löggjafinn gangi aðeins svo langt í að veita samkynhneigðum full mannréttindi eins og Þjóðkirkjan er samþykk. 

Á löggjafinn að taka tillit til stærsta og elsta samfleitt starfandi trúfélags landsins? Vissulega, en sú tillitssemi getur aðeins gengið að því marki að sjálfsagt frelsi og réttindi fólk sé ekki fótum troðið.  Það er ekki hlutverk löggjafans að kalla hjónabönd samkynhneigðra eitthvað annað en hjónaband eða nota yfir giftingu þeirra orðskrípi eins og "staðfest samvist".   Þjóðkirkjan básúnar oft að hún sé sjálfstæð, ráði sér sjálf í sínum innri málum og sé þannig ekki "ríkiskirkja".   Þá á hún að axla ábyrgð samkvæmt því og ef að hún vill kalla hjónabönd samkynhneigðra eitthvað annað eða staðfesta þau í stað þess að vígja, er það algerlega hennar.  Löggjafinn á ekki að skipta sér af slíku og einungis veita nauðsynlegar heimildir og stuðla að lagaramma sem tryggir þeim trúfélögum sem vilja tækifæri til að gefa samkynhneigðum algerlega sömu þjónustu og öðrum. 

Þá eiga lög framtíðar að gera ráð fyrir að bæði trúarleg og veraldleg lífsskoðunarfélög séu skráð og hafi heimild til að vígja eða leiða saman pör, óháð kynhneigð, til hjónabands.  Það óréttlæti ríkir nú að Siðmennt hefur ekki heimild til að ganga frá lagalega hluta giftingarinnar því lög gera einungis ráð fyrir því að trúarleg lífsskoðunarfélög séu til í landinu.   Í athöfnum Siðmenntar er parið leitt saman til heityrða en ekki vígt, þar sem vígsla er trúarlegt hugtak.  Í lögum framtíðar þarf að taka tillit til þessa. 

Þetta nýja frumvarp sem var nú samþykkt er stór framför í átt til bættra mannréttinda og því ber að fagna.  Ég óska trúfélögum og samkynhneigðum félögum þeirra til hamingju með þetta nýfengna frelsi. 

Ég tel þó að okkur beri að spyrja hvort að svona afgreiðsla á lagafrumvörpum er það sem viljum sjá í framtíðinni, þ.e. að allar ábendingar þeirra sem eiga undir högg að sækja og þeirra sem vilja ganga alla leið til þeirra mannréttinda sem við þekkjum best, séu einungis til málamynda, en að eitt trúfélag sem er stærst og samvaxið ríkinu á naflanum fái að hafa síðasta orðið?  Hvað heldur ríkisstjórnin að sé vilji þjóðarinnar í þessum efnum?  Fer vilji þjóðarinnar saman við vilja Þjóðkirkjunnar?  Á ríkisstjórnin að fara eftir sinni bestu samvisku, bestu ábendingum, vilja þjóðarinnar eða Þjóðkirkjunni í mannréttindamálum?

 

Eitt erfiðasta deilumál kirkju og samfélags til lykta leitt

Ótrúlega hugrökk kona - Wafa Sultan lætur Íslamista heyra það!

Arabísk-ameríski sálfræðingurinn Wafa Sultan gaf Íslamistum það sem þeir þurfa að heyra á múslímsku sjónvarpsstöðinni Al-Hayad í Kýpur nú 29. maí síðastliðinn.  Þettar er kona með bein í nefinu og talar hreint út.  Ég hef heyrt hana tala áður á arabískri sjónvarpsstöð og virðing mín fyrir henni fer stöðugt vaxandi.  Hún er frelsishetja og baráttukona á borð við þær Irsjad Manji, Maryam Namazie, Taslima Nasreem og Ayyan Hirsi Ali.

Hér er viðtalið við Wafa Sultan:

 

Hún gagnrýnir m.a. árásina á danska sendiráðið í Sýrlandi fyrir nokkrum árum og það má segja að sú gagnrýni hafi komið á réttum tíma nú þar sem sendiráð Dana í Pakistan varð nú fyrir sprengjuárás á dögunum.   Hún er ófeimin að benda á þá staðreynd að það eru trúarbrögðin sem leggja grunninn að þessum vandamálum og ofbeldi.  Múslímar þurfa fleiri svona fulltrúa sinnar menningar.

Sagan öll: Múhameð - mildur og réttlátur með dashi af illnauðsynlegri valdbeitingu.. eða hvað?

Hér kemur hún greinin sem ég talaði um að ég væri að vinna að þegar Skúli var rekinn út af moggablogginu. 

Saga Múhameðs spámanns múslíma hvítþvegin í tímritinu Sagan öll.

Ég fagna því að það eru nú tímarit á íslensku sem fjalla um sögu og gera það á aðgengilegan, líflegan og fræðandi máta fyrir alla.  Eitt þeirra Sagan öll hefur að undanförnu tekið fyrir sögu trúarbragða og þá sérstaklega helstu spámanna eða upphafsmanna þeirra.   Fyrir nokkrum mánuðum var tímaritið með umfjöllun um Jesú og kom þar með alls kyns snepla sem maður hafði ekki heyrt um áður, a.m.k. ekki í kristinfræðinni á meðan maður gekk í grunnskóla.   Greinin virtist a.m.k. tilraun til að lýsa staðreyndum byggðum á heimildum frekar en sögusögnum og gefa sjónarhorn fræðimannsins í stað þess sem gleypir við öllu hráu.

Í 2. tölublaði Sögunnar allrar 2008 er á forsíðu mynd af Múhameð spámanni múslíma með fyrirsögninni;  „Múhameð – Kaupmaðurinn sem varð spámaður Allah“.  Þetta vakti forvitni mína og keypti ég blaðið í þeirri von að nú fengi ég að líta raunsanna frásögn af Múhameð í íslensku tímariti. Í ritstjóraspjalli tímaritsins skrifar Illugi Jökulson að ákveðið hafi verið að birta virðulegar myndir af spámanninum því „...að sú hefð í vestrænni blaðamennsku sem við fylgjum beinlínis krefst þess að myndir séu gerðar að viðfangsefninu.  Annað væri fáránlegt.“   Gott og vel, en á bak við þessa hefð liggja mun meiri verðmæti, þ.e. tjáningarfrelsið og því þarf Illugi ekki að útskýra ákvörðun tímaritsins með vísan í hefðir.  Hefðir koma og fara en tjáningarfrelsi er varanlegt siðferðisgildi. 

Greinin um Múhameð spámann greinir í byrjun frá því þegar hann fær „vitrun“ og ákveður að hann verði að boða trú á Allah einan, meira að segja þó að hann væri „nauðugur viljugur í fyrstu“.   Æh! aumingja Múhameð - það er ekki allra að axla svo miklar byrðar.  Greinin rekur hvernig hann komst til áhrifa og valda á Arabíuskaganum og átti stutta valdatíð uns hann dó árið 632, aðeins 10 árum eftir að hann hélt úr Mekka með fáa fylgismenn.  Eftir lestur fyrstu síðunnar af fjórum varð mér ljóst að hér væri verið að birta mjög hvítþvegna hluta úr ævisögu spámannsins, svona eins konar barnasöguútgáfu.  Eftir lestur allrar greinarinnar var ég verulega vonsvikinn  því að það vantaði mikilvæga hluti í sögu Múhameðs miðað við það sem ég hef lesið í öðrum heimildum.   Hluti sem þægilegast er að þegja um.

Lesandinn fékk ekki að vita um þau fjöldamorð sem Múhameð bar ábyrgð á og í sérstakri aukagrein um „Konur Múhameðs“ var það fegrað hvað varð til þess að hann giftist Zaynab, áður eiginkonu stjúpsonar síns.   Ef ég hefði ekki lesið um sögu spámannsins annars staðar hefði ég haldið eftir lestur þessarar greinar að Múhameð hefði verið velviljað mikilmenni sem „nauðugur“ hefði háð stríð til að koma á réttlæti (í sínum stíl) og betri trú.   Hann hefði reyndar verið svolítill ruplari og strangur sem veraldlegur höfðingi í stríði, en maður sem þráði að útrýma skurðgoðadýrkun (sem hlaut að vera slæm), lifa í friði með Gyðingum (sem hann svo myrti í stórum stíl) og stunda góðgerðastarfsemi.    Svolítið harður af nauðsyn og kúl andlegur leiðtogi sem vildi smælingjum vel.

Það er að vísu minnst á að hann „hafi ekki verið neitt lamb að leika sér við“ sem veraldlegur höfðingi.   Sagt var frá því að eftir að flestum Gyðingaættbálkunum í „Jaþrib“ (ekki haft fyrir því að útskýra að það er Medína nútímans er hét áður Yathrib) hafi verið vísað burt hafði þeim eina ættbálki sem eftir var verið gert að snúast til hins nýja siðar.  „Fáeinir undirgengust það en þeir karlmenn sem vildu halda fast í trú sína voru hálshöggnir; konur og börn hneppt í þrældóm“.   Þetta var því tillegg Múhameðs til „góðrar sambúðar við Gyðinga“ eins og sagt er að hann hafi viljað.  Allt er þetta nú látið líta út þannig að það hafi verið Gyðingarnir sem létu ekki Múhameð í friði þannig að hann hafi orðið að verja sig.  Það er næstum alveg sleppt að minnast á að flestir aðrir á Arabíuskaganum voru einnig á móti Múhameð þangað til að valið stóð um að annað hvort að fylgja honum ellegar vera drepnir.   Love and peace baby, yes love and peace!

Þá er undarlegur hluti frásagnarinnar í greininni þegar því er lýst að menn Múhameðs hafi unnið mikilvæga orrustu árið 624 við Badr.  Sagt er að þarna hafi verið um að ræða „frægan sigur og orðspor spámannsins óx mjög um allan Arabíuskaga.  Menn fóru að leggja eyrun við: kannski hafði þessi undarlegi kenningasmiður eitthvað fram að færa!“  Vissulega var þetta eins konar „kenningasmiður“ sem notaði heiðna siði, gyðingatrú og Zoroastríanisma (7 himnaríki), til að bræða saman Islamstrú, en hví skyldu menn ætla að hann hefði eitthvað gagnlegt fram að færa út frá því ofbeldi sem hann beitti eða hernaðarsigrum?“  Kannski í hugum þeirra sem bugtuðu sig fyrir sverðinu.  Undarleg framsetning og ég sé ekki samhengið.  Ef maður hefur í huga að orðið „Islam“ á arabísku þýðir „hlýðni, undirgefni eða uppgjöf eða undirlægni*“ þá er e.t.v. ekki skrítið að þetta þyki mikilvægur atburður, þ.e. fyrsta mikla uppgjöfin fyrir Múhameð og jú, afsakið, auðvitað Allah.

Önnur frásögn frumrita

Hér kemur að því að segja frá því hvernig fræðimaðurinn og fyrrum músliminn Ibn Warraq segir sögu Múhameðs í bók sinni; Why I am not a muslim - Prometheus books, NY, 2003.  Þessi bók er fagmannlega unnin og ríkulega studd með frumheimildum og beinum tilvitnunum í þær.

Á bls 93 í bók Warraq segir að eftir sigur Múhameðs við Badr hafi hann gerst mun ásæknari og hafið grimma herferð gegn öllum þeim sem mæltu honum mót. 

Fyrst tók hann al-Nader höndum en sá maður hafði gert grín að Múhameð þegar hann var í Mekka.  Al-Nader baðst vægðar og spurði Múhameð hver myndi sjá um dóttur sína: „Logar helvítis!“ hrópaði spámaðurinn og maðurinn var höggvinn niður.  Í súru 8.68 er aftakan blessuð: „It has not been for any prophet to take captives until he has slaughtered in the land.“  Ég treysti mér ekki að þýða þetta nákvæmlega en það er ljóst að spámaðurinn átti ekki að þurfa að halda föngum lifandi.

Næsta fórnarlamb Múhameðs var ljóðskáldið Asma bint Marwan sem tilheyrði Aws ættbálk araba.  Hún hafði aldrei farið leynt með andúð sína á Islam og taldi það kjánaskap að treysta ókunnugum manni sem barðist gegn eigin fólki.  Hún lýsti eftir því í ljóði hvort að einhver heiðursmaður myndi ekki stöðva Múhameð , en hann var fljótur að svara fyrir sig og sendi mann inn á heimili hennar í skjóli nætur þar sem hún var myrt innan um börn sín.  Fjölskylda hennar varð svo að taka upp Íslamstrú.  Hann lét svo myrða í svefni öldunginn Abu Afak sem hafði dirfst að gagnrýna hann í ljóði.

Múhameð hafði í byrjun gert friðarsamning við stóru gyðingaættirnar en fann leið til að ógilda þann samning.  Minniháttar rifrildi á markaðstorgi réttlætti árás spámannsins á Banu Qaynuqa ættbálkinn sem varð að gefast upp eftir umsátur og yfirgefa Medina fyrir fullt og allt.  Það var aðeins fyrir bón annars af stóru arabaættbálkunum (Khazrajites) að spámaðurinn þyrmdi lífi gyðinganna.  Múhameð fékk 1/5 af eigum þeirra og restin gekk til manna hans.  Á þessum tíma varð spámaðurinn fyrir þeirri vitrun sem segir frá í súra 3.12-13:  „Segðu þeim sem eru vantrúa – Þið verðið sigraðir og safnað saman í helvíti, og hvílíkt illur hvílustaður er það!“  Múhameð hélt áfram morðum sínum og þar sem hann vantaði liðsstyrk beitti hann brögðum eða fyrirsátum.   Menn hans plötuðu gyðinginn Kab ibn al-Ashraf með því að þykjast vera vinir hans og eftir það sagði Múhameð við menn sína: „Drepið alla gyðinga sem þið náið valdi yfir“.  Þetta varð m.a. til þess að fylgismenn hans fóru að drepa að óvörum vini sína meðal gyðinga.  Einn morðinginn sagði:  „Ég dræpi bróður minn fyrir Múhameð!“

Árið 627 reyndu ættbálkar frá Mekka að ráða niðurlögum Múhameðs í Medina með umsátri en mistókst.  Síðasti ættbálkur gyðinga í Medina sk. Banu Qurayza tóku að hluta til þátt í vörnum borgarinnar en voru að mestu hlutlausir á meðan umsátrinu stóð  (skv. afsakendum Múhameðs áttu þeir að hafa barist gegn honum). Múhameð ákvað samt að ráðast gegn þeim og þeir gáfust upp eftir stutta varnarbaráttu.  Þeir báðu um að yfirgefa borgina án eigna sinna en Múhameð bað mann af Banu Aws ættbálkinum að kveða upp dóm yfir þeim, en sá maður hafði hlotið slæm sár í herferðinni.  Dómurinn var dauðadómur yfir öllum karlmönnum Banu Qurayza gyðinganna og voru á milli 700-800 þeirra hálshöggnir á heilum degi.  Konur og börn voru hneppt í þrældóm og eignum skipt á milli fylgismanna spámannsins.  Ekki brást það svo að Múhameð fékk guðlega vitrun sem lagði blessun á dóminn. 

Í grein Sögunnar allrar segir um þetta:  „Eftir [umsátur Mekka-manna] var síðasta Gyðingaættbálknum í Jaþríb [Medína] skipað að snúast til hins nýja siðar. Fáeinir undirgengust það en þeir karlmenn sem vildu halda fast í trú sína voru hálshöggnir; konur og börn hneppt í þrældóm.“  Punktur.  Ekkert er minnst á hversu mikil slátrun þetta var og ekkert minnst á að í raun var dómur kveðinn upp yfir þeim öllum.  Í bók Warraqs er ekki minnst á að gyðingarnir hafi haft val um að snúast til Íslamstrúar í þessu tilviki.  Það væri hvort eð er ekki hægt að réttlæta morðin þó að slíkt „val“ hefði verið í boði.

Sagnfræðingar (skv. Warraq) hafa ýmist talið þennan verknað Múhameðs óheyrilega ranglátan,  fullkomlega afsakanlegan í ljósi stríðs eða hvorki réttlátan né rangan þar sem ekki sé hægt að dæma þetta út frá siðgæðisstöðlum nútímans.  Hinir síðast nefndu hafa farið frekar mildum orðum um örlög gyðinganna sem „bitur“ og að stríðsreglur þessa tíma hafi verið „harkalegar“.   Biturt og harkalegt í hugum hverra? Fólks á 20. öld eða 7. öld? Var skárra að deyja á 7. öld?  Voru fjöldamorð þá ásættanleg?  Ef það er ekki hægt að gagnrýna stríðsglæpi 7. aldar, er þá nokkuð hægt að hrósa því sem vel var gert á 7. öld eða 1. öld?  Warraq gagnrýnir slíka afstæðishyggju í siðferðislegri túlkun á mannkynssögunni og er ég honum sammála. 

Tengdadóttirin varð eiginkona

Frásögn þess sem skrifar í Söguna alla um aðdraganda þess að Mohameð spámaður tók sér tengdadóttur sína, Zainab fyrir konu er mjög frábrugðin frásögn Ibn Warraq.  Vitna ég nú í hina fyrrgreindu:

„Sænat bint Jasj var gift Saíd sem var ættleiddur sonur Múhameðs og Khadíju.  ... Saíd og Sænat áttu ekki skap saman og skildu og þá kvæntist Múhameð henni.  Sá ráðahagur mætti nokkurri gagnrýni þar sem hún hafði áður verið gift ættleiddum syni hans en sú gagnrýni var kveðin í kútinn.“

Vá, þetta er allt önnur frásögn en í bók Ibn Warraq sem byggir á frumheimildum.  Takið eftir orðunum „áttu ekki skap saman“ og „mætti nokkurri gagnrýni“.   Hver ætli hafi verið „kveðinn í kútinn“ og með hverju?  Sorry, ég bara spyr.

Hér er frásögnin eins og hún er birt í bók Warraqs:

„Dag einn fór spámaðurinn í heimsókn til fóstursonar síns, Zaid.  Zaid hafði verið einn af þeim fyrstu, reyndar sá þriðji sem hafði  tekið Íslamstrú og var mjög hliðhollur spámanninum.  Hann var giftur Zaynab bint Jahsh, frænku spámannsins.  Hún var mjög fögur.  Þegar spámanninn bar að dyrum þeirra var Zaid ekki heima en Zaynab lauk þeim upp og var ekki hulin miklum klæðnaði þannig að kyntöfrar hennar komu berlega í ljós.  Spámanninum varð að orði „Náðarsamlegi Drottinn, Góðir Himnar! hversu þú snýrð hjörtum karlmanna!“  Hann neitaði að ganga inn og snéri brot t í dálítilli ringulreið.  Zaynab hafði heyrt til spámannsins og sagði Zaid frá þeim þegar hann kom heim.  Zaid fór strax til spámannsins og af skyldurækni bauðst til að skilja við konu sína fyrir hann.  Múhameð hafnaði því og sagði „haltu konu þinni og óttastu Guð“.    Samt sem áður var Zainab gagntekin af þeirri hugmynd að giftast spámanninum og Zaid, sem sá að Múhameð þráði hana áfram, ákvað að skilja við hana.  Múhameð óttaðist þó almenningsálitið því sá verknaður að giftast fyrrum konu fóstursonar síns var talinn sifjaspell.   Eins og svo oft áður fékk hann vitrun sem gerði honum kleift að losna við hömlur sínar.   Hann sat við hlið konu sinnar Aisha þegar hann skyndilega féll í vitrunartrans og sagði: „Hver mun fara og óska Zaynab til hamingju og tilkynna að Drottinn hefur gefið mér hana í hjónaband?“.  Í Súrunni 33.2-33.7 segir því:  „Guð hefur ekki gefið karlmanni tvö hjörtu ... né hefur Hann gert ættleida syni þína að þínum eigin.  ... Láttu ættleidda syni þína bera nafn þeirra eigin feðra.  Þetta er réttlátara í augum Guðs.“  Við þessari vitrun átti kona spámannsins átti að hafa sagt af nokkurri hæðni; „Sannarlega virðist Guð þinn hafa verið fljótur að uppfylla bænir þínar“.

Sumir sagnfræðingar (Watts og fleiri) hafa afsakað þetta og sagt að þar sem Zaynab var orðin 35 ára hafi ekkert kynferðislegt átt sér stað í þessu heldur hafi þetta verið pólitískur ráðhagur hjá spámanninum.  Bókmenntir múslíma sjálfra túlka söguna á kynferðislegum nótum, þ.e. fegurð hennar lýst og að hún hafi verið lítið klædd og vindur feykt hári hennar til.  Múslíminn Muhammad Hamidullah, kom með þá túlkun að sterk orð Múhameðs um fegurð Zaynabs hafi aðeins verið til þess að undirstrika undrun hans á því að Zaid og Zaynab hefði átt að koma vel saman, en sagnfræðingurinn Rodinson telur að slíkt passi alls ekki við þá meiningu sem upphaflegi textinn skili.

[tilvitnun í bók Warraqs lokið]

 

Mér sýnist að sá sem skrifaði sögu Múhameðs í Sögunni allri hafi viljað afsaka spámanninn og gefa einungis túlkun Hamidullah á þessum atburðum.  Samkvæmt bók Warraqs var ekki venja meðal araba þessa tíma að stunda fjölkvæni en samt eignaðist Múhameð 13 konur ef marka má þann fjölda sem talinn er upp í Sögunni allri. 

Tilgangur skrifanna

Til hvers ætti ég að skrifa þessa grein og vekja athygli á mismunandi frásögnum um Múhameð spámann?  Til þess að draga upp dökka mynd af honum?  Nei til þess að draga upp þá mynd sem samkvæmt frumheimildum virðist vera sönn eða a.m.k. upprunaleg um hann.   Er maður með þessu að slá sleggjudóm um Íslam?  Nei, þó að Múhameð hafi farið með hernaði og útbreiðsla Íslam hafi  náðst að miklum hluta til með sverðinu, þá er ekki þar með sagt að múslímar í dag séu fólk sem vill með ofbeldi breiða út trú sína eða fyrirlíta fólk annarrar lífsskoðunar.   Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan.  Hins vegar ef maður spyr sig þeirrar spurningar; Hvers vegna eru svona margir hryðjuverkahópar til á meðal múslíma og hvers vegna virðast svo margir múslimar í löndunum fyrir botni Miðjarðarhafs telja að vopnaskak og stríð leysi vandamál þeirra?, þá hlýtur maður að leita að því hvort að helsta fyrirmynd þeirra og siðferðilegur leiðtogi, Múhameð spámaður hafi gefið ástæður til slíks hugsanagangs og verka.   Maður spyr sig einnig hvort að sú kvennakúgun sem á sér stað í þeim löndum þar sem sharia lög eru við lýði, eigi sér fyrirmyndir í lífi Múhameðs?  Eru múslímar að gera nokkuð annað en það sem Múhameð hefði talið rétt þeirra og skyldu?  Svari nú fróðir takk!

PS:  Ég vil taka það fram að eftir trúarbragðafræði í grunnskóla vissi ég að Múhameð var spámaður múslíma, guð þeirra héti Allah og að helgasta borg þeirra væri Mekka, sem þeir færu í pílagrímsferðir til.   Annað ekki. 

*leiðrétting eftir ábendingu Svans Gísla.  Sjá athugasemd hans og svar mitt við henni.

Með bíblíuna í pontu - orð Árna Johnsen á Alþingi stuðandi

Um breytinguna frá orðalaginu „kristið siðgæði“ yfir í „kristinni arfleifð íslenskrar menningar“ sagði Árni Johnsen á Alþingi Íslendinga nú á dögunum: 

Þá er látið undan dekurrófum, trúleysingjum og stjórnleysingjum víða um heim, fólki sem hugsar mest um sjálft sig en síður um að sinna náunganum af kærleik og góðvild.  Fólki sem hugsar ekki mikið um það að rækta lítillæti, þakklæti og auðmýkt, sem er nú grundvallaratriði í því að maður sé manns gaman án þess að nokkur skemmist.   Þetta er millileið og ég vil taka undir orð háttvirts þingmanns Guðna Ágústssonar, að það er miður að menn skuli slaka á klónni.

...

Kristindómur er okkar ankeri.  Við erum ankeri annarra þjóða sem hafa önnur trúarbrögð.

...

Við eigum ekki að hafa neina afsökun á grunni okkar siðfræði og siðgæði [kristnin].

...

Þetta eru atriði sem ég tel að við eigum ekkert að semja um.

...

Ræða Árna fór út um víðan völl og barst tal hans að kristniboði.  Um kristniboð sagði Árni:

Hið eina sem voru trúarbrögð í Konsó áður en íslenskir kristniboðar komu þar til starfa, það var að trúa á hið illa.  Það var bara misjafnlega mikið illt sem gat hent fólk og þetta eru einfaldar staðreyndir. 

Og þetta [kristniboðið] olli því að nú er þar fólk sem líður betur.  Stærstur hlutinn kannski af þessari kristindómsfræðslu var heilbrigðisfræði – að kenna hreinlæti, að kenna ræktun, að kenna einfalda hluti sem bættu kjör og bættu líf.   ... Og við eigum að læra af þessu og standa vörð um það sem hefur reynst okkur vel og gæta þess að þynna það ekki út.

Við þurfum að styrkja kristnifræðina í skólum landsins, þó að við getum kennt líka um önnur trúarbrögð, en OKKAR STEFNA, OKKAR TRÚ ER KRISTIN TRÚ! og það er skylda okkar að verja það.

 

[feitletrun er mín, en höfuðstafir lýsa hækkaðri rödd Árna]

Það má hlusta á alla ræðu Árna á vef Alþingis hér.

 

Það hryggir mig óumræðanlega að Árni Johnsen skuli slá svona sleggjudóma um fólk sem er trúlaust því ég tek það til mín og þess góða fólks sem er trúlaust í kringum mig.  Árni þekkir mig persónulega og ég veit ekki betur en að hann viti að ég er trúlaus.  Viðskipti mín við Árna hafa einkennst af góðvild minni í hans garð og vináttu.  Ég er ákaflega sár yfir þessum orðum hans á Alþingi.  Ég er einnig sár fyrir hönd allra þeirra trúlausra á Íslandi sem ég hef ekki nema verulega góða reynslu af og tel alls ekki eiga þessi orð Árna skilið. 

Þá hryggir mig verulega þau orð sem hann hafði um fólk í Konsó.  Í öllum þjóðfélögum er fólk sem hefur velvilja og kærleik.  Öll trúarbrögð, líka þau sem sumir kalla frumstæð, hafa einhvern góðan boðskap.  Útkoman er misjöfn en þessi sleggjudómur Árna yfir þessu fólki og sú upphafning sem hann setur kristniboðið í, er það sem kalla má hroki.  Ef eitthvað er hroki þá er það þetta.  

Með þeirri tillögu að taka út orðin „kristið siðgæði“ úr lögunum var ekki verið að leggja til að taka út kristinfræðikennslu.   Sú tillaga kemur kennsluefninu í raun ekkert við.  Orðin voru í samhengi við gildi sem ætti að hafa að leiðarljósi í öllu skólastarfi.   Það er munur á skólastarfi og aftur námsefni.  Megin línur námsefnis eru ákveðnar í aðalnámsskrá, ekki með lögum nema að því leyti að setja umgjörðina.

Kristinfræði í skólum er nú þegar ríkjandi og kennd út frá sjónarmiði trúmannsins sem setur fram efnið eins og það er einnig sett fram í sunnudagaskólum Þjóðkirkjunnar.  Það er ekki tekið á því fræðilega með því að tala um að það skorti heimildir fyrir ýmsu og að Biblían hafi verið samin löngu eftir dauða Krists.  Það er ekki sagt frá mismunandi fylkingum gyðinga á tímum Jesú og ekki minnst á Dauðahafshandritin.  Það er ekki tekið fram að kristni tók og aðlagaði margt úr trúarbrögðum annarra, m.a. heiðingja.  Hvers vegna heitir sunnudagur sunnudagur?  Engin tilraun er gerð til að bera saman trúarbrögðin á þessum tímum.  Heimsspeki Forn-Grikkja fær sorglega litla umfjöllun en samt er hún helsti grundvöllur endurreisnarinnar, upplýsingarinnar og þróun nútíma siðferðis. 

Sú kristinfræði og boðun Þjóðkirkjunnar sem Árni Johnsen lærði hefur tekist fullkomlega í þeim tilgangi að boða hina „einu sönnu trú“.  Lyktin af yfirganginum, sjálfsánægjunni, valdníðslunni, tröðkun á rétti annarra til að hafa eigin sannfæringu og lifa í friði með hana á opinberum stöðum, rýkur af þingmanninum.  Hvernig er hægt að láta svona heyrast á Alþingi?  Orð Árna „en OKKAR STEFNA, OKKAR TRÚ ER KRISTIN TRÚ! og það er skylda okkar að verja það“ og „Þetta eru atriði sem ég tel að við eigum ekkert að semja um“, endurspegla manneskju sem hefur engan skilning á orðinu sannfæringar- eða trúfrelsi.  Svona talar fólk sem heimtar að beygja allt og alla undir sig.  Hann talaði um „... það er miður að menn skuli slaka á klónni“.   Hefur þjóðkirkjan kló?  Hefur Alþingi kló?  Af þessum orðum er það helst að dæma að hann vilji koma öðrum undir vilja sinn með aðferðum rándýrsins.  Talar hér maður af heilindum og samkvæmi sem sakar trúlausa um vöntun á auðmýkt?

Þannig virðist hann ekkert hafa lært í skólakerfinu eða lífinu um hvað sannfæringarfrelsi þegna landsins snýst.  Hann skilur ekki mikilvægi aðskilnaðar ríkis og trúar.  Hann skilur ekki hvers vegna 30 ára stríðin voru háð í kjölfar siðaskiptanna og endurreisnartímans sem lauk um miðja 16. öld.  Hann skilur ekki frekar en svo margir aðrir, af hverju ein mikilvægasta þjóðfélagbreyting upplýsingarinnar var aðskilnaður stjórnmála og trúarbragða.  

Ég get haldið lengi áfram en mér blöskraði verulega að hlusta á þessa ræðu Árna.   Sjálfsagt meinar Árni vel og reynir á sinn hátt en það fjarlægir ekki ábyrgð hans á orðum hans.  Hvílík vonbrigði eru það að þessi annars vinalegi maður sem gæddur er ýmsum hæfileikum skuli standa sem einn af fulltrúum þjóðarinnar á Alþingi talandi þessi orð fordóma og skoðanakúgunar. 

Frumvarp laga um grunnskóla samþykkt á Alþingi í gær.

Svona hljóðaði breytingartillaga menntamálaráðherra sem var víst samþykkt í gær ásamt öllu frumvarpinu með 52 atkvæðum, engu á móti og 11 fjarverandi:

1.      Við 2. gr.
                a.      2. málsl. 1. mgr. orðist svo: Starfshættir grunnskóla skulu mótast af umburðarlyndi og kærleika, kristinni arfleifð íslenskrar menningar, jafnrétti, lýðræðislegu samstarfi, ábyrgð, umhyggju, sáttfýsi og virðingu fyrir manngildi.

Ég man að það kom upp sú hugmynd eftir deilurnar í vetur að setja inn fleiri atriði til þess að allir yrðu ánægðir.  Mér sýnist þannig að "kristin arfleifð íslenskrar menningar" eigi þannig að friðþægja kristna og "virðingu fyrir manngildi" að friðþægja húmanista.  Þetta hefur þeim greinilega þótt verulega snjallt og Höskuldur Þórhallsson (xB) gaf þeim síðan í menntamálanefnd hina fullkomnu afsökun fyrir því að halda inni kristninni með því að segja að dómur Mannréttindadómstóls Evrópu (MRDE) s.l. sumar hafi alls ekki fjallað um að ekki mætti hafa kristna áherslu.  

Gallinn við þetta er sá að hér er framkvæmd jafnréttis og veraldlegra laga algerlega sniðgengin og misskilin.  Maður gerir ekki lög hlutlaus í anda jafnréttis með því að hlaða inn merkimiðum þeirra sem gala hæst.  Hvernig yrðu mannréttindasáttmálar ef þeir ættu að innihalda alls kyns friðþægingar og eyrnamerkingar lífsskoðunarhópa, hvort sem þeir væru trúarlegir eða ekki?  Slíkir sáttmálar yrðu fljót bitbein mismunandi  þjóðarhópa, trúarhópa og pólitíkusa. 

Húmanistar báðu ekki um að bætt yrði inní þetta "virðingu fyrir manngildi" þó að það reyndar ætti að vera gildi sem allir ættu að geta virt og óháð trú.  Biskup Þjóðkirkjunnar hefur þó talað með fyrirlitningu um áherslu á manngildið í ræðum sínum t.d. um síðustu áramót.  Slíkt virtist ógna "guðgildinu hans".  Aftur orðin "...kristinni arfleifð íslenskrar menningar" eru greinilegur merkimiði einnar trúar og einnar trúarmenningar.   Með þessu er verið að mismuna annarri arfleifð í lögum t.d. arfleifð húmanismans, skynsemishyggjunnar, ásatrúarinnar eða búddismans.  Arfleifð húmanismans er stór á öllum vesturlöndum og Ísland er þar engin undantekning.  Ásatrúin hefur einnig haft sín áhrif þó hún verið kæfð niður að mestu árið 1000. Arfleifð búddismans er nýleg og trúlega ekki mikil en það skiptir ekki máli hver stærðin er. 

Jafnrétti í skólastarfi felur ekki í sér að meirihluti fái sínu framgengt.  Jafnrétti felur í sér að allir fái að senda börn sín í skóla landsins án þess að verða fyrir boðun eða áhrifum arfleifðar eins ákveðins trúfélags, sama hversu stórt eða lítið það er.  Fólk sem vill áhrif ákveðins trúfélags á börnin sín getur sent þau í trúarlega einkaskóla en vonandi verður það nú ekki raunin hér því sameiginlegur hlutlaus skóli er ákaflega dýrmætur fyrir kennslu umburðarlyndis og samlögunar fólks í landinu, sama frá hvaða uppruna eða lífsskoðun það er.   Reynslan af sérstökum skólum trúfélaga er herfileg erlendis því slíkt grefur undan umburðarlyndi og skapar gjá milli fólks vegna trúarbragða.  Ekkert barn á að stimpla "kaþólskt barn" eða "krstið barn" frekar en eftir stjórnmálaflokkum, "íhaldsbarn". 

Nú má vera að ýmsar nauðsynlegar og góðar breytingar hafi verið í frumvarpinu en þessi hluti þess breyttist úr hugrakkri tilraun til jafnréttis með því að taka út "..kristilegt siðgæði" og setja inn nokkur almenn siðferðisgildi, í að vera skrípaleikur til að friðþægja Þjóðkirkjuna, sem með hræðslu sinni um "siðferðilegt tómarými" og "úthýsingu kristinnar menningararfleifðar úr skólunum" gat sveigt menntamálaráðherra á endanum.  Það fólk sem getur neitað sjálfum sér og sínum um sérréttindi er jafnan það sterkasta siðferðilega.  Þorgerður Katrín virtist stefna á þá braut í vetur og svaraði væli Guðna Ágústssonar í Kastljósþættinum eftirminnilega með rökfestu og áræðni.  Þar kom fram að aðspurður taldi Guðni að "kristið siðgæði" væri að "vernda Þjóðkirkjuna".  Eftir hrakfarir Guðna kom annar framsóknarmaður, Höskuldur Þórhallsson lögfræðingur og alþingismaður, í staðinn fram á sjónarsviðið sem verndarengill kristninnar og hafði nú Þorgerði Katrínu undir með því að aftengja málið frá dóm MRDE.  Mál norsku foreldrana gegn norska ríkinu var flókið en megin niðurstaða þess var sú að ríkinu væri ekki stætt á því að skylda foreldrana til að fá bara undanþágur að hluta fyrir börnin sín frá kennslu um kristni, trúarbrögð og heimspeki, því námsefnið væri augljóslega of vilhallt kristni og framkvæmd hlutaundanþágu væri óraunsæ.  En skipti það í raun nokkru máli hvort að dómur MRDE hafi ekki nákvæmlega fjallað um markmiðalýsingu í lögum um starf í grunnskólum?  Getur ekki hver maður sem skilur hvert dómur MRDE stefndi, séð að hann var norska ríkinu í óhag vegna mismununar og ójafnréttis?  Augljóslega ekki Höskuldur og þingheimur virðist hafa trúað honum eða ekki haft nennu til að skoða málið nánar.

Það þarf ekki úrskurð MRDE til að sjá hversu rangt það er að blanda trúarbrögðum inn í lög um menntun barna.  Börn eru áhrifagjörn og þau á að vernda frá áhrifum utanaðkomandi aðila í skólastarfi.  Hlutverk skólanna er nær einungis að auka þekkingu barna og færni í margs kyns hugarfarslegri tækni auk líkamlegri í leikfimi.   Uppeldið fer fram á heimilinum þó auðvitað seti kennarar gott siðferðilegt fordæmi með framkomu sinni og faglegum kennsluháttum.  Það er ekki hlutverk kennara að siða nemendur sína þó því miður lendi þeir að hluta í þeirri aðstöðu þegar óstýrilát börn eiga í hlut.

Það er virkileg skömm að þessu orðalagi um arfleifð ákveðins trúfélags í grunnskólalögum.  Hver er réttlæting þingmanna á þessu?  Þreyta? Drífa þetta í gegn?  Skiptir ekki máli? Ahh, látum þetta flakka svo deilurnar hætti?  Mistök.  Nú munu deilurnar halda áfram.  Ég mun a.m.k. ekki þagna.  Þetta er verulega dapurt í ljósi þess að nú þykjumst við Íslendingar hafa þroska til þess að sitja í Öryggisráði SÞ.  Hvernig ætlum við að útfæra jafnrétti þar?